طبعاً تصميمات و دستورهاى ولىّ‌فقيه در عرصه مسايل اجتماعى است و حفظ يك‌پارچگى و انسجام جامعه و مصالح اسلام و مسلمانان را مد نظر دارد. در بسيارى از اين موارد او با كمك و مشورت متخصصان، حكم اسلام را كشف كرده و عمل به آن را براى همگان الزامى مى‌سازد.
پس مى‌بينيم كه مبناى حكم حكومتى، حكم اولى و يا حكم ثانوى اسلام است، نه آن كه چيزى خارج از اسلام و بر خلاف آن باشد. موارد حكم حكومتى، جايى است كه مردم نمى‌توانند حكم اولى يا ثانوى را تشخيص دهند، و يا وجود مراجعِ متعددِ تشخيص، منجر به تشتت و هرج و مرج در امور جامعه مى‌شود. در اين موارد فقيه خود عهده‌دار تشخيص و تعيين مصاديق شده و بر اساس تشخيص خود حكمى را صادر مى‌كند. او در حكم حكومتى، به چيزى علم پيدا مى‌كند كه موجب رضايت الهى و متعلَّق اراده تشريعى خداوند است و خداى متعال راضى به ترك آن نيست. از آن‌جا كه اين حكم براى همگان لازم‌الاتباع است، برطرف كننده اختلاف‌ها است و باعث تأمين وفاق مى‌گردد.
با اين حساب، آيا معناى حكم حكومتى اين است كه فقيه حكمى بر خلاف دستور و قانون اسلام مى‌دهد؟! هرگز اين‌چنين نيست. فقيه با حكم خويش در پى همان مصلحتى است كه مبناى يك حكم اولى يا حكم ثانوى اسلام است و اسلام در آن‌جا حكمى دارد، هرچند در كتاب و سنّت، بدان تصريح نشده است. اگر در جايى ديده مى‌شود كه فقيه، حكمى از احكام اسلامى را موقتاً تعطيل مى‌كند و تغيير مى‌دهد، به دليل رعايت اهمّ و مهم است؛ يعنى به جهت حفظ و رعايت مصلحت حكمى كه در آن شرايط مصلحتش بيشتر است، حكمى را كه مصلحت كمترى نسبت به آن دارد كنار مى‌گذارد. البته اهمّ و مهم كردن اختصاص به احكام اجتماعى و حكم حكومتى ولىّ‌فقيه ندارد، بلكه در بسيارى موارد در احكام و تكاليف فردى نيز خود ما، همين كار را انجام مى‌دهيم؛ مثلا اگر خانه همسايه شما حوض يا استخرى دارد و كودكى در آن افتاده و در حال غرق شدن است؛ اگر شما ناظر اين صحنه هستيد و مى‌بينيد كه آن كودك به كمك شما نياز دارد، آيا مى‌توانيد بگوييد، چون من اجازه ورود به خانه همسايه را ندارم، پس بگذار بچه غرق شود؟!! اگر هيچ آيه، روايت يا فتواى فقيهى هم وجود نداشته باشد، آيا شما در اين‌جا تكليف خود را نمى‌دانيد؟ شكى نيست كه در اين مورد، رعايت جان يك انسان، بسيار مهم‌تر از رعايت اين مسأله است كه نبايد بدون اجازه ديگران در ملك آنها تصرف كنيم.
يا مثلا اگر تصادفى رخ داده و خانمى غرق در خون و با بدن نمايان روى زمين افتاده است، كه اگر شما او را برداشته و به بيمارستان برسانيد، زنده مى‌ماند، وگرنه تلف مى‌گردد؛ آيا در اين