دفاع از خويش به منقار و چنگال مجهز هستند و حيوانات ديگر، هر يك به نوعى از خويش دفاع مى‌كنند. آنچه مهم است اين است كه حيواناتى كه زندگى‌شان پيچيده‌تر بوده و از درك و هوش بيشترى برخوردار هستند، دفاع آنان با ساير حيوانات تفاوت دارد. دفاع آنان هميشه به يك صورت نيست، بلكه با استفاده از هوش خويش، در دفاعْ تنوع به وجود مى‌آورند. آنها در هر جا به شكل و شيوه خاصى به دفاع مى‌پردازند.
2. ويژگى‌هاى دفاع در انسان
انسان كامل‌ترين موجود زنده روى زمين است كه ما مى‌شناسيم و موجودى كامل‌تر از انسان شناخته نشده است. سيستم دفاعى انسان به دليل بهره‌مندى وى از درك و كمال بيشتر، با ساير موجودات تفاوت‌هايى دارد. اولا، انسان تنها «دفاع شخصى» نمى‌كند، بلكه به صورت «دسته جمعى» نيز دفاع مى‌كند؛ چه اين كه دشمنانى كه وجود انسان را تهديد مى‌كنند، تنها به صورت حمله به يك شخص اقدام نمى‌كنند، بلكه گاه به يك جمعيت يا يك جامعه حمله مى‌كنند. بنابراين لازم است در مقابل آنها دفاع دسته‌جمعى داشته باشند. ثانيا، دفاع انسان از نوع «دفاع غريزى» نيست، در حالى كه حيوانات به طور غريزى از خويش دفاع مى‌كنند حتى برخى حيوانات هنگام وجود دشمن، از نوع خطر و نيز دفاعى كه انجام مى‌دهند اطلاع درستى ندارند، بلكه به طور طبيعى براى ايشان حالتى پيش مى‌آيد كه از دشمن مصون مى‌مانند. هوش و شعورى كه خدا به انسان داده بيش از همه حيوانات است. از اين رو فعاليت دفاعى‌اش آگاهانه‌تر است. او بايد دشمن را بشناسد و نوع خطر او را درك كند و متناسب با ابزار دشمن، ابزارى مناسب براى دفاع از خويش بسازد؛ آن هم نه از يك نوع دفاع مشخص و با يك ابزار از پيش تعيين شده، بلكه در هر زمان و متناسب با شرايط محيط، دفاع خاصى را سامان مى‌دهد. ثالثا، حركت دفاعى انسان در «فعاليت نظامى» خلاصه نمى‌شود، بلكه مسايل جنبى ديگرى نيز در ميان است كه مى‌تواند در پيروزى و پيشرفت كار، حتى از فعاليت‌هاى نظامى مؤثرتر باشد. رابعا، «دفاع از ارزش‌ها» ويژه انسان است. همه حيوانات از جان خودشان دفاع مى‌كنند. حيواناتى كه پيشرفته‌تر باشند از بچه‌ها و جفت خويش نيز دفاع مى‌كنند. و چنانچه از پيشرفت بيشترى برخوردار باشند، مانند زنبور عسل، به صورت جمعى از جامعه خودشان دفاع مى‌كنند. هرگاه دشمن به لانه آنها حمله كند، آنها به صورت دسته جمعى به طرف او حمله