معارف بوک

پاسخ اين است كه هرچند صفات الهى و مقام توحيد در ساير سوره هاى قرآن نيز بيان شده؛ اما سوره توحيد در بين سوره هاى قرآن، از جهت ذكر مضامين بلند و صفات جامع خداوند، ويژگى خاصى دارد؛ مثلاً دو صفت «احد» و «صمد» كه هر كدام جامع مقام توحيد هستند، تنها در اين سوره ذكر شده‌اند. مى‌توان گفت سرّ اهميت و برترى اين سوره بر ديگر سوره ها در اين دو صفت نهفته است؛ چون ساير صفات الهى كه در اين سوره آمده، در سوره هاى ديگر قرآن نيز آمده‌اند؛ از اين رو پس از سوره حمد، سوره توحيد برترين و با فضيلت ترين سوره هاى قرآن است. همچنين جامعيت سوره توحيد در معرفى توحيد كامل؛ مفسران، عرفا و عالمان را واداشت كه درباره مضامين بلند آن تحقيق كنند. ما نيز براى انس با قرآن و خوشه چينى از معارف بلند آن و نيز براى درك عظمت و جايگاه نماز و تقرب فزون‌تر به خداوند، بر آن شديم كه پس از بررسى سوره حمد، درباره سوره توحيد بحث مى‌كنيم؛ سوره‌اى كه كامل ترين و جامع ترين توصيف را از توحيد كامل و خالص ارائه مى‌دهد و از اين جهت سوره اخلاص نيز نام گرفته است.
 
 رويكردى ادبى به واژه «هو» و «احد»
در طليعه سوره توحيد خداوند مى‌فرمايد: «قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ». «هو» ضمير شأن است و براى مذكّر به كار مى‌رود و حاكى از اهميت و عظمت خبر و چيزى است كه از آن حكايت مى‌شود. از ضمير مؤنث «هى» كه معناى ضمير شأن را برساند، به «ضمير قصه» تعبير مى‌گردد؛ اما برخى گفته‌اند كه ضمير «هو» به مطلبى برمى گردد كه از سياق سوره استفاده مى‌شود؛ يعنى آنچه در شأن نزول اين سوره وارد شده كه يهوديان از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) خواستند پروردگارش