معارف بوک

صفت ربوبيت خدا و دليل ذكر آن در سوره حمد
درباره آيه «الْحَمْدُ للهِِ رَبِّ الْعالَمِينَ» مطالبى را درباره ستايش خداوند بيان كرديم. اكنون در ادامه بحث، به صفت «رَبِّ الْعالَمِينَ» كه براى «الله» ذكر شده مى‌پردازيم. توجه به اين نكته لازم است كه در مقام عبادت، توجه دادن بنده به صفت هاى الهى باعث شناخت بيشتر او از معبود و بجا آوردن عبادت شايسته مى‌شود؛ و در انتخاب ويژگى هاى خاص ـ از جمله صفاتى كه در سوره حمد براى خداوند ذكر شده ـ حكمت هايى نهفته است كه بعضى از آنها براى ما قابل فهم مى‌باشد. اكنون اين سؤال مطرح مى‌شود كه چرا خداوند در اين سوره خود را با صفتى چون «رب» كه از صفات افعالى است توصيف مى‌كند؟ اگر فيلسوف يا متكلمى مى‌خواست خداوند را توصيف كند، شايد صفات ذاتى خداوند را بر صفات افعالى و اضافى او مقدم مى‌داشت و او را با علم، قدرت و حيات كه محور صفات ذاتى خداوند هستند، مى‌ستود و مى‌گفت: «الحمد لله الحىّ العليم القدير». يا اگر عارفى مى‌خواست خداوند را با صفات جمال و جلال توصيف كند، ترتيبى كه از نظر او بين آنها وجود دارد رعايت مى‌كرد. اما صفت هايى كه در سوره حمد براى خداوند ذكر شده، به دليل ويژگى هاى خاصى كه دارند انتخاب شده‌اند و بى شك اين انتخاب، با توصيف خداوند از سوى يك فيلسوف و يا متكلم متمايز است.
در آيه مورد بحث، نخست اسم «الله» آمده است و البته در مقام معرفى خداوند بايد اين اسم خاص ذكر شود ـ چنان كه در جاى جاى قرآن و كلام انبياى الهى نيز اين اسم آمده ـ چون ما راهى به سوى شناخت ذات خداوند نداريم؛ اما