صفحه ٢٨٦

فاميل با يكديگر رقابت يا دشمنى مى‌كنند و در مواردى اختلاف آنان به جنايت يا قتل مى‌انجامد. گرچه معمولا اين گونه اختلاف‌ها و نزاع‌ها بر سر منافع مادى مانند ارث است، اما نبايد از اين نكته غفلت كرد كه در نزد برخى از مردم، ارزش پُست، مقام و شهرت از منافع مادى بيشتر است. كسانى هستند كه حاضرند ثروت خود را ميان مردم تقسيم كنند و يا اموال زيادى در انتخابات صرف كنند تا به يك رياست، پُست و عنوان دست يابند، چند سال به عنوان نماينده يا مقام ديگر منصوب شوند، عكسشان را به ديوارها بچسبانند و در روزنامه‌ها مطرح گردند. چنين امرى براى آنان فوق‌العاده اهميت و جاذبه دارد. اين گونه مسايل در همه جوامع و حتى در صدر اسلام وجود داشته است. در اين جا صلاح نيست كه برخى مصاديق و افراد را نام ببرم، ولى اجمالا اشاره مى‌كنم كه بوده‌اند افرادى كه رفتارهاى زاهدانه داشته‌اند و حتى در خلوت نانِ جو با نمك يا سركه مى‌خوردند تا از اين طريق، قلوب ديگران را جذب كرده و محبوبيت اجتماعى به دست آورند! آنچه در نزد چنين افرادى مطلوب بالذات و مقصد اصلى است، داشتن پُست، مقام و عنوان است و منافع مادى ديگر مانند: پول، زمين و خانه نزد آنان در درجه دوم اهميت قرار دارد و چنانچه ضرورت داشته باشد از منافع مادى خويش در راستاى حفظ رياست خواهند گذشت. در نزاع‌هاى اجتماعى و ملّى نيز عنوان «ابرقدرت» از اين قبيل است. ابرقدرت‌ها مى‌خواهند سخن آنان در همه جوامع مبناى عمل باشد و در مسايل بين المللى آخرين تصميم‌ها را بگيرند. از اين رو در سياست‌هاى كشورهاى ديگر نفوذ مى‌كنند و هميشه در صدد سلطه‌جويى و برترى طلبى هستند.
برخى دشمنى‌ها در مسايل و روابط فردى، به انگيزه «حسادت» است. شخص حسود مايل است به ديگرى ضرر و زيان وارد شود. در اين حالت، او نمى‌خواهد منافع مادى ديگران را به خود اختصاص دهد، بلكه اساساً نمى‌تواند وجود نعمت را براى ديگران ببيند. چنين كسى وقتى آرامش خاطر پيدا مى‌كند كه منافع مادى و نعمت ديگران سلب گردد، گرچه چيزى نصيب او نشود. شبيه همين مطلب، در مسايل اجتماعى نيز وجود دارد. گاهى يك جامعه نسبت به جامعه ديگر يا يك ملت نسبت به ملت ديگر حسادت مىورزد. شايد باور كردن اين مطلب كمى دشوار باشد، ولى اين مسأله واقعيت دارد. قرآن كريم مى‌فرمايد: وَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ كَما كَفَرُوا فَتَكُونُونَ سَواء(195) همان‌گونه كه خودشان كافر شده‌اند، آرزو دارند (كه شما نيز) كافر شويد، تا با هم برابر باشيد.