صفحه ٨١

بندگى خداوند فرا روى او نبود و قوه شهوت و غضب را نيز نداشت، ممكن نبود به مقام خليفة اللهى نايل شود؛ مقامى كه برتر از مقام فرشتگان است و در نهايتِ حركت تكاملى انسان حاصل مى‌گردد.
اكنون با توجه به اين واقعيت كه خداوند ما را براى رسيدن به كمال نهايى و قرب الهى آفريده و در عين حال انسان، در دنيا گرفتار مشكلات و گرفتارى ها و تعلقات مادى است و بدون آنها زندگى مادى تداوم نمى‌يابد، چه عاملى او را از منجلاب تعلقات مادى نجات مى‌دهد؟ او چگونه مى‌تواند قيد و بندها را از روح خود بردارد تا روحش آزادانه و فارغ از مزاحمت تعلقات مادى راه كمال و رستگارى را طى كند؟ پاسخ اين است كه بهترين عاملى كه مى‌تواند انسان را از دام تعلقات مادى برهاند، ياد خداست، و بهترين جلوه ياد خدا در نماز تحقق مى‌يابد. بنابراين اگر گفته مى‌شود كه «نماز عامل فلاح و رستگارى است»؛ يعنى نماز مى‌تواند انسان را از آلودگى ها و تعلقات مادى و از اسارت شيطان و خواسته هاى حيوانى برهاند و او را به مسير اصلى حيات انسانى كه همان مسير تكامل معنوى انسانى است، هدايت كند.
به واقع، انسان مانند موجودى است كه در فضا معلق مانده و دو جاذبه متضاد هر كدام وى را به طرف خود مى‌كشاند. يكى از آن دو، تعلقات مادى است كه همواره انسان را به سوى خود مى‌كشاند. اين عوامل اگر مهار نشوند، انسان را به منجلابى گرفتار مى‌كنند كه رهايى از آن بسيار دشوار است. جاذبه ديگر، جاذبه الهى و معنوى است كه در پرتو ياد خدا و نماز با خشوع و حضور قلب حاصل مى‌شود. اين همان جاذبه‌اى است كه مى‌تواند انسان را از دام تعلقات مادى و منجلاب آلودگى ها، تيرگى ها و انحطاط برهاند. پس نماز همراه با خشوع و خضوع در مقابل خداوند، عاملى اساسى براى رستگارى