معارف بوک

خداوند درباره پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى‌فرمايد: «أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فَآوى * وَ وَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدى؛(232) آيا تو را يتيمى نيافت پس پناه داد؟ و تو را سرگشته يافت، پس هدايت كرد»؟
مراد از ضلال در آيه فوق گمراهى معمولى نيست، بلكه منظور عدم هدايت است. خداوند مى‌فرمايد هيچ كس و حتى پيامبر(صلى الله عليه وآله) از پيش خود هدايت نيافته، و همه محتاج هدايت خدا هستند؛ حتى وجود مبارك رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نيز صرف نظر از هدايت الهى به اين معنا ضالّ است؛ البته آن حضرت همواره از هدايت الهى برخوردار بوده‌اند. سخن در فقر ذاتى انسان و حتى نياز ذاتى پيامبر(صلى الله عليه وآله) به خداوند و هدايت اوست.
گاهى گمراه از باب تقدم زمانى بر افراد اطلاق مى‌شود؛ به اين معنا كه افرادى در زمانى هدايت نشده بودند، و سپس هدايت يافتند. اين اطلاق بر رسول خدا(صلى الله عليه وآله) ناصواب است؛ چون آن حضرت از لحظه خلقت، از هدايت الهى جدا نبودند. گاهى نيز از حيث تقدم رتبى چنين اطلاقى صورت مى‌پذيرد و اين اطلاق در مورد آن حضرت صحيح است؛ بدين معنا كه ايشان استقلالا از هدايت برخوردار نبود. خداوند آن حضرت را هدايت كرد و در وجود ايشان ظرفيت عظيمى قرار داد كه بتواند هدايت خصوصى الهى را كه ديگران از آن بى بهره‌اند، دريافت كند.
درك گونه هدايتى كه خداوند نصيب پيامبر خود ساخت و بسيارى از هدايت هاى الهى، براى ما دشوار است؛ اما از روايات استفاده مى‌كنيم كه ارتباط خداوند با دوستان خود چنان صميمى است كه اگر آنان لحظه‌اى در دل خود از خدا غافل شوند، خداوند آنان را هشيار مى‌سازد و از غفلت نجات