معارف بوک

پايدار خويش بر شمرد، مانعة الجمع نيستند و تفكيك در معرفى آنان در آيه، بدين معنا نيست كه ويژگى هاى بر شمرده شده قابل جمع نيستند، بلكه ممكن است ويژگى هاى چهارگانه در يك فرد جمع شوند. ذكر تفصيلى هر يك از آنها، به جهت ويژگى خاصى است كه دارند. ممكن است كسى هم پيامبر باشد و هم صدّيق و صالح و شاهد بر اعمال ديگران؛ چنان كه خداوند درباره حضرت ابراهيم(عليه السلام) فرمود: «وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصّالِحِينَ؛(215) و البته در آخرت [نيز] از شايستگان خواهد بود». همچنين درباره او فرمود: «وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ إِبْراهِيمَ إِنَّهُ كانَ صِدِّيقاً نَبِيًّا؛(216) و در اين كتاب به ياد ابراهيم پرداز، زيرا او پيامبرى بسيار راستگوى بود».
روشن شد كه پيامبران، شهدا، صالحان و صديقان از نعمت هاى معنوى و پايدار خداوند برخوردارند و مسير هدايت و صراط مستقيم، راهى است كه آنان برگزيدند. پس اگر كسى خواهان چنين مقام بلندى است، راهى جز اين ندارد كه در مسير آنان گام نهد.
بايد توجه داشت كه ويژگى هاى چهارگانه‌اى كه بر شمرده شده، وجه مشتركى دارند كه مى‌توان آن را معيار و رمز آن ويژگى ها و خصايص عالى قرار داد تا در پرتو اتصاف به آن، شخص بتواند به مقامات عالى پيامبران، صالحان، راستان و شهيدان نزديك شود. با استفاده از قرآن و روايات به اين نتيجه مى‌رسيم كه جامع مشترك بين ويژگى هاى مذكور، سروكار داشتن و ارتباط با خداست كه در قرآن از آن به پذيرش ولايت الهى تعبير مى‌شود. ولايت رابطه‌اى متقابل و دو جانبه است: هم مؤمن ولى خداست و هم خدا ولى