صفحه ٩٢

معنوى را در خود پديد آوريم يا به تقويت آن بپردازيم؛ چرا كه اين توجه قلبى به صورت محدود و در حالات خاصى براى اكثر افراد رخ مى‌دهد و مهمْ؛ گسترش دادن، تقويت و عمق بخشيدن به آن است. براى نوع افراد در هنگام مناجات و توسل گاهى به صورت محدود حالتى پديد مى‌آيد كه وراى الفاظ و مفاهيم، كاملا به مخاطب خود متوجه مى‌شوند؛ گويى كه او را مى‌بينند و در اين حالت كاملا از امور پيرامون خود غافل مى‌شوند؛ حتى خود را نيز فراموش مى‌كنند.
اگر حالت توجه به خداوند در ما پديد آمد، بايد براى تقويت و استمرار آن بكوشيم؛ چه اينكه توجه قلبى به خداوند امر بسيار نفيسى است كه بهاى سنگينى دارد و ما بايد بهاى آن را بپردازيم؛ يعنى اولا با تلاش اين حالت را در خود پديد آوريم و سپس به تقويت آن بپردازيم و آن را از كف ندهيم. يكى از راه هاى ايجاد توجه قلبى، خشوع و خضوع در برابر خداوند، توجه به عظمت بى نهايت او و درك حقارت خويش است. ما بايد با مشاهده نعمت هاى خدا و از طريق تصور عظمت آفريدگان و حتى به كمك صورت هاى خيالى و ذهنى، اندكى از عظمت خداوند را درك كنيم؛ چون ما هر قدر به ذهن خود وسعت بدهيم و تصوير بسيار بزرگى از عالم جسمانى در ذهن خود پديد آوريم و با كمك مفاهيم ذهنى و كمك گرفتن از قوه خيال بتوانيم عظمت خلقت خداوند را تصور كنيم، درك و تصور ما در برابر عظمت آفريدگان خداوند، بى نهايت حقير و ناچيز است؛ عظمت خلقتى كه گاه فاصله بين دو ستاره آن ميلياردها سال نورى است كه ما از درك فاصله يك سال نورى هم عاجزيم؛ چه رسد به درك ميلياردها سال نورى!
در مقام تصور عظمت خداوند، مى‌توانيم محيطى عظيم و گسترده يا