كس كه مرا آفريده و همو راهنماييم مى‌كند و آن كس كه او به من خوراك مى‌دهد و سيرابم مى‌كند و چون بيمار شوم او مرا بهبودى مى‌بخشد».
تعابيرى كه حضرت در بيان خود به كار برده‌اند، بيانگر اعتقاد به عالى ترين مرتبه توحيد افعالى است؛ يعنى اعتقاد به اينكه همه كارها به دست خداوند انجام مى‌پذيرد و گرچه نظام اسباب و مسببات بر عالم حاكم است و در انجام هر كارى ابزار و وسايل دخالت دارند، امّا همه آنها تحت فرمان خداوند و به اراده و مشيّت الهى به كار گرفته مى‌شوند.
وقتى حضرت مى‌فرمايند: خداوند مرا سيراب مى‌كند؛ يعنى علاوه بر اين اعتقاد كه خداوند آب را آفريده، معتقدند وراى دستى كه آب را در اختيار ايشان مى‌نهد تا بنوشند، خداوند است. اين دست خداست كه آب را به ايشان مى‌نوشاند و شخص واسطه در نظر آن حضرت، تنها ابزارى در اختيار خداست و نقش استقلالى فقط براى خداوند است. همچنين آن حضرت اگر مريض مى‌شد براى بازيابى سلامت خويش به طبيب مراجعه مى‌كرد، نه اينكه نقش اسباب را ناديده بگيرد و از پيش خود دارويى مصرف كند و يا بدون مصرف دارو، انتظار شفا داشته باشد؛ چرا كه حكمت الهى ايجاب كرده كه در اين عالم كارها از طريق اسباب انجام پذيرند و در حقيقت، نظام اسباب و مسببات در عالم، وسيله‌اى براى آزمايش انسان است تا از اين طريق زمينه هاى كافى براى تكامل روحى و معنوى وى فراهم آيد. توضيح اينكه افراد سطحى نگر وقتى نقش و تأثير ابزار و وسايل و از جمله نقش انسان ها را در تأمين خواسته هاى خود و انجام امور مشاهده مى‌كنند، از اين نكته غافل مى‌شوند كه مؤثر اصلى در عالم وجود خداوند است و ديگران تنها واسطه هاى خداوند هستند كه اراده و خواست الهى از طريق آنها تحقق مى‌يابد؛ آن گاه با غفلت از
به سوی تو
جلسه بيست و دوم: رهيافتى به حقايق و معارف سوره توحيد (2)