دارد؛ اما از تدبير دقيق و حساب شده خداوند بر اين منظومه آگاهى كافى نداريم؛ تدبيرى كه به مقتضاى آن هر يك از سيارات در فاصله‌اى مشخص از يكديگر در حركتند و هيچ‌گاه از مسير خود منحرف نمى‌شوند؛ چون در آن صورت تصادمى رخ مى‌داد كه نظام منظومه شمسى را به هم مى‌ريخت. علاوه بر منظومه ما، هزاران منظومه ديگر نيز وجود دارند كه خورشيد برخى از آنها صدها برابر از خورشيد منظومه ما بزرگ‌تر است. حتى دانشمندان از ميليون ها كهكشان خبر مى‌دهند كه عظمت هر يك از آنها براى ما قابل تصور نيست.
وقتى گوشه‌اى از عظمت و گستردگى تدبير الهى براى ما هويدا مى‌شود، كه بدانيم طبق محاسبات دقيق علمى، فاصله زمين با بعضى از ستارگان سيصد ميليارد سال نورى است! حال با توجه به اينكه نور در هر ثانيه سيصد هزار كيلومتر مسافت را مى‌پيمايد، حساب كنيد اين فاصله در يك دقيقه، يك ساعت و يك سال چقدر خواهد بود؟ چه رسد كه اين محاسبه بر اساس سال نورى انجام گيرد و بخواهيم مسافتى كه طى هزار سال نورى يا يك ميليارد سال نورى طى مى‌شود، به دست آوريم! آرى، انسان وقتى عظمت دستگاه آفرينش را كه تاكنون دانش بشرى پرده از بخشى از آن برداشته مى‌نگرد و به تدبير و ربوبيت الهى كه حاكى از قدرت و علم بى نهايت است واقف مى‌گردد، مات و متحير مى‌ماند و بى اختيار و با همه وجود در برابر خداوند احساس ذلّت و حقارت مى‌كند و سر تعظيم فرود مى‌آورد. قرآن مى‌فرمايد: «الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماوات طِباقاً ما تَرى فِي خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُت فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرى مِنْ فُطُور * ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ
به سوی تو
جلسه دوازدهم: ربوبيت الهى و تدبير جهان