معارف بوک

خدا را عبادت نكرده‌اند. ايشان به درستى از دل خويش آگاه نيستند و توجه ندارند كه هواى نفس آنان را براى عبادت تحريك كرده.
مرحوم «شهيد ثانى» و ديگران درباره دام ها و كيدهاى شيطان و حيله هاى نفس كه فرا روى انسان مؤمن قرار دارد، مطالبى گفته‌اند كه چه بسا اطلاع از آنها انسان را از تزكيه نفس و تحصيل قصد قربت نااميد مى‌كند؛ حيله هايى كه چون پرده هايى تودرتوست و هنگامى كه انسان يكى را كنار مى‌زند، پرده‌اى ديگر آشكار مى‌شود؛ آن سان كه انسان از رهيدن از شرّ نفس و نجات از شرّ شيطان مأيوس مى‌گردد. از اين رو، پسنديده نيست كه مربيان اخلاق به تفصيل درباره حيله ها و وسوسه هاى گوناگون شيطان و دشوارى تحصيل نيت خالص سخن گويند، و به خصوص براى افراد مبتدى بايد به اجمال نسبت به وسوسه هاى شيطانى هشدار دهند و به آنان گوشزد نمايند كه داشتن قصد قربت و به جا آوردن عبادت خالص براى خدا، نيازمند تلاش و زحمت فراوان است.
راه كلى براى تصحيح نيت و ارزش بخشيدن به آن، توجه به چگونگى و فرآيند پيدايش نيت است. اساساً كارهاى انسان به دو بخش اختيارى و غير اختيارى تقسيم مى‌شود. حركت قلب و فعاليت هاى درونى بدن، در زمره كارهاى غير اختيارى انسان به شمار مى‌آيند. حتى نفس كشيدن نيز، تقريباً كارى غير اختيارى است. انسان مى‌تواند براى مدتى نفس خود را حبس كند؛ اما با جلوگيرى موقتى از نفس كشيدن، اين عمل از غير اختيارى بودن خارج نمى‌شود و همچنان فارغ از خواست ما تداوم پيدا مى‌كند. بخش دوم كارهاى انسان، اختيارى هستند كه اراده در تحقق آنها دخالت دارد و بايد زمينه هاى لازم روحى و انگيزشى در انسان پديد آيد تا انسان به انجام دادن آنها اقدام