صفحه ٦٣

تنها به شما بى‌حرمتى مى‌كند و فحش و ناسزا مى‌گويد. طبيعى است كه اجازه نخواهد داد، چون اين رفتار نيز تجاوز به حقوق ديگران است و عِرض و ناموس هر كس، در جامعه، محترم است. پس معلوم مى‌شود كه تجاوز به عِرض و ناموس منحصر به تجاوز فيزيكى نيست.
حال اگر كسى بخواهد در روزنامه بر عليه او بنويسد و آبرو و شخصيّت او را با مقاله و نوشته‌اى لكه‌دار كند، آيا در اين صورت كه برخورد فيزيكى صورت نگرفته و با زبان به او توهين و بى‌حرمتى نشده، او اجازه خواهد داد؟ مسلماً او اجازه نخواهد داد و آن عمل را تجاوز به حقوق و به خطر افكندن عِرض و ناموس خود مى‌داند و اجازه نمى‌دهد كه ديگران آبرويش را بريزند و حقوقش را پايمال كنند. پس تاكنون سه قيد اصلى براى آزادى مورد تأييد قرار گرفت و اگر اين قيود رعايت نشود، به حقوق ديگران تجاوز شده است.

 لزوم رعايت ارزش‌ها و مقدسات هر جامعه
نكته ديگرى كه بايد به آن بپردازيم اين است كه ارزش‌ها و مقدّسات در جوامع متفاوت‌اند و بطور نسبى(35) موردنظر قرار مى‌گيرند. براى مثال، در برخى محيط‌ها اگر كسى به دلخواه با خواهر كسى يا دختر كسى رابطه‌اى برقرار كند عيبى ندارد، امّا در جامعه و محيط ما زشت است و پذيرفته نيست. از اينجا يك نتيجه ديگرى مى‌گيريم و آن اين است كه هر جامعه‌اى براى خود ارزش‌هايى دارد و چيزهايى را محترم و داراى قداست مى‌شمارد، در حالى كه ممكن است در جامعه ديگرى اين قداست‌ها و ارزش‌ها مطرح نباشد. حال مبناى اين قداست‌ها و ارزش‌ها كدام است؟ بى‌شك مبناى اين قداست‌ها و ارزش‌ها فرهنگ و محيط اجتماعى و باورهاى هر جامعه است و بديهى است كه اين ارزش‌ها بر اساس جامعه، فرهنگ و محيط اجتماعى هر فرد در هر كشورى تعريف مى‌شود. لذا اگر در محيطى، بر اساس فرهنگ خاص آن مردم، چيزى قداست داشت و محترم بود، نبايد به آن تجاوز و بى‌احترامى كرد و هر كس در هر محيطى حق