نسبيت در ارزش‌ها و معرفت دينى
پرسش:
چرا در برخى از مكاتب فلسفى غرب ارزش‌ها و گزاره‌هاى دينى نسبى معرفى شده‌اند؟ نظر اسلام درباره اين نسبى‌گرايى چيست؟
پاسخ: امروزه، در غرب مكاتب متعدّد فلسفى وجود دارند كه ارزش‌ها را مطلقاً فاقد پشتوانه عقلانى و واقعى مى‌دانند و معتقدند كه همه ارزش‌ها نسبى و تابع قراردادها هستند؛ يعنى هرچه را مردم بر آن توافق عمومى و قراداد داشتند كه خوب باشد، خوب است و آنچه را توافق و قرارداد داشتند كه بد باشد، بداست، يكى از مكاتب مهم فلسفى، در فلسفه اخلاق، مكتب «پوزيتويسم»(196) است كه مبناى ارزش را پسند جامعه مى‌داند. بر اين اساس، پيروان آن مكتب مى‌گويند ارزش و ضدّ ارزش و خوب و بد تابع قرارداد است. اگر مردم امروز چيزى را خوب و داراى ارزش دانستند، خوب است و اگر فردا نظر مردم تغيير كرد، همان ارزش تبديل به ضدّ ارزش مى‌گردد و در نظر مردم بد جلوه مى‌كند.
اما ما معتقديم كه همه ارزش‌ها نسبى نيستند و نيز همه ارزش‌ها تابع قرارداد نيستند. درست است كه آداب و رسوم، قراردادى و تابع شرايط زمانى و مكانى و تغييرپذير هستند، امّا ما يك سلسله ارزش‌هايى داريم كه ريشه در فطرت انسانى دارند، فطرتى كه ثابت و تغييرناپذير است:
«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَتَ اللّهِ الَّتِي فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللّهِ»(197)
پس روى خود را درست متوجه آيين پروردگار كن! اين فطرتى است كه خداوند انسان‌ها را بر آن آفريده؛ دگرگونى در آفرينش الهى نيست.
چون فطرت الهى تغييرناپذير است، ارزش‌هايى نيز كه مبتنى بر فطرت هستند تغيير ناپذيرند. پس ما مى‌توانيم ارزش مطلق نيز داشته باشيم.