مغالطه «آزادى» و فريب مردم در نهضت مشروطيت
پرسش:
چرا توده مردم در جريان نهضت مشروطيت از شعار دموكراسى و آزادى استقبال كردند؟
پاسخ: مى‌توان گفت آغاز مشروطيت، آغاز گسترش ارتباط فرهنگى ما و غرب بود و شعارهايى چون، آزادى و دموكراسى به عنوان سوغات غرب به بسيارى از نقاط دنيا ارسال مى‌شد و ايران هم از اين جريان مستثنى نبود. وقتى شعار دموكراسى به سرزمين ما منتقل شد، مانند بسيارى از كشورهاى ديگر، در ايران هم اين شعار مقبوليت عام يافت. علت چنين مقبوليتى در مجموعه‌اى از كتاب‌هاى تاريخى كه جريان مشروطيت را بررسى كرده‌اند قابل كشف و پيگيرى است و پرداختن به تمام علل به نحو تام و كامل از حوصله اين نوشتار خارج است، ما فقط به مهمترين علل، آن هم به اختصار مى‌پردازيم و مطالعات كاملتر را به كتب مبسوط تاريخى ارجاع مى‌دهيم.
در يك تقسيم‌بندى كلى مى‌توان مردم دوران مشروطيت را به سه گروه عمده تقسيم كرد: اول توده مردم بودند كه از ظلم و ستم و استبداد درباريان خودكامه و مستبد به تنگ آمده بودند و در هر گوشه‌اى به دنبال رهايى از اين وضعيت مى‌گشتند، مردمى كه حكومت تلخ و سياه زورمداران، خوانين و فئودال‌ها، زجرشان مى‌داد و زندگى فلاكت‌بارى برايشان رقم مى‌زد. اين فضاى خاص، مردم را از هر جهت آماده كرده بود تا براى رهايى از اين اوضاع طاقت‌فرسا تلاش نمايند و كوشش كنند خود را از قيد و بند استبدادها و خودكامگى‌ها رها نمايند. بنابر اين وقتى شعار دموكراسى، حقوق مردم و آزادى مردم در انتخاب سرنوشت خويش مطرح شد، به راحتى آن را پذيرفتند و از آن استقبال كردند تا شايد از آن طريق از ظلم و ستمى كه بر آنها مى‌رفت خلاصى يابند و به قول معروف نفسى بكشند.
گروه ديگرى كه در جريان مشروطيت فعاليت مى‌كردند، روشنفكران و