كارآمدى قوانين اسلام در جوامع پيچيده و مدرن
پرسش:
اسلام در عصر ظهور خود با جوامعى نه چندان پيچيده مواجه بود، اما امروزه كه جوامع بسيار گسترده و پيچيده شگل گرفته است و هزاران ارتباط روبه افزايش اجتماعى كه قبلا نبوده بوجود آمده؛ آيا باز مى‌توان اسلام را براى اداره جوامع كافى و كارآمد دانست؟
پاسخ: پيش از پرداختن به پاسخ، بهتر است اندكى پرسش را روشن‌تر نمائيم: سؤال اين است كه: بعد از آن كه پذيرفتيم اسلام داراى قوانين اجتماعى است و همه شعبه‌هاى قوانين اجتماعى، از قبيل: مسائل مالى، حقوق مدنى، حقوق تجارت، حقوق بين المللى و ساير قوانينى را كه مورد حاجت جامعه است پوشش مى‌دهد و حكومت را ملزم مى‌داند كه اين قوانين را معتبر دانسته، در صدد اجراى آنها برآيد و اگر چنانچه حكومتى قوانين اسلامى را معتبر نداند و در صدد اجراى آنها برنيايد، از نظر اسلام مشروعيت ندارد؛ اين پرسش رخ مى‌نمايد كه بشر در زندگى خود به نحو فزاينده نياز به قوانين فراوان و جديدى دارد كه بى‌شك در متن قرآن، سنّت پيامبر(صلى الله عليه وآله) و كلمات ائمه اطهار(عليهم السلام) كليّه اين قوانين نيامده است؛ مثلا قوانين مربوط به فضا و قلمرو هوايى كشورها و اين كه آيا فرضاً يك هواپيما حقّ دارد بدون اجازه مسؤولان يك كشور وارد قلمرو هوايى آن كشور شود، يا مثلا قوانين راهنمايى و رانندگى و حقوقى كه براى درياها و فلات قارّه مطرح است و هزاران مورد از اين دست كه درصدر اسلام موضوعى نداشته تا حكمش بيان شود؛ حال با اين وصف چگونه مى‌توان ادعا كرد كه بايد قوانين الهى و اسلامى در جامعه پياده شود، با اين كه اسلام در بسيارى از زمينه‌ها قانونى ندارد. و آيا اين بهترين دليل نيست تا قوانين بشرى را ـ كه به روز و متناسب با نياز مى‌توان وضع كرد ـ جايگزين قوانين اسلامى كنيم؟
البّته اين پرسش گاه خود وسيله‌اى مى‌شود تا برخى غير معتقدان به اسلام و حكومت دينى از آن براى نفى دخالت اسلام در حكومت و اداره جامعه بهره‌بردارى نمايند و با