به یاد بیاورند؛ یعنى حتى از به خاطر آوردن كار زشتى كه قبلا كرده‌اند خجالت مى‌كشند. این حالت، صفت خوبى است؛ زیرا موجب مى‌شود انسان براى بار دیگر آن كار زشت را تكرار نكند تا مبادا دیگران متوجه شوند و وى مجدداً خجالت بكشد.
مطلوب‌ترین حیا
سؤالى كه در این‌جا مطرح مى‌شود این است كه آیا فقط باید از انسان‌ها خجالت كشید یا حیاى مطلوب از خدا هم داریم؟ در پاسخ باید بگوییم، مرتبه حیا و ارزش آن بستگى به این دارد كه اولا، آن كار زشتى كه انسان از آن خجالت مى‌كشد تا چه حد زشت است، ثانیاً، انسان چه اندازه به زشتى آن توجه دارد، و ثالثاً، در مقابل چه كسى این كار زشت را انجام مى‌دهد؛ یعنى آن شخصى كه این كار زشت را مشاهده مى‌كند تا چه اندازه در نزد انسان از اهمیت و اعتبار برخوردار است. كسانى كه ایمانشان ضعیف است و از حضور خداى متعال در همه شؤون زندگى خود غافلند، از خدا خجالت نمى‌كشند. شرط خجالت كشیدن این است كه انسان بداند كسى كار زشت او را دیده است. لذا صرف این‌كه انسان بداند خدا در همه جا حاضر است، اما آن‌گونه كه باید و شاید به حضور خدا توجه نداشته باشد، باعث نمى‌شود كه اگر مرتكب گناهى شود، از خدا خجالت بكشد. انسان هر قدر بیش‌تر به حضور خدا توجه داشته باشد و نیز عظمت خدا را بهتر درك كند، با انجام دادن كارهاى زشتى كه او نمى‌پسندد، بیش‌تر خجالت مى‌كشد. انسان معمولا براى كسانى كه از مقام بالا و یا موقعیت اجتماعى ممتازى برخوردارند، ارزش بیش‌ترى قایل است. از این‌رو، اگر در حضور آنها مرتكب رفتار زشتى شود، بیش‌تر خجالت مى‌كشد. اما در مقابل كودكان و كسانى كه موقعیت اجتماعى بالایى ندارند و یا دوستانى كه انسان با آنها خودمانى شده است، این حالت كم‌تر وجود دارد. گاهى هم انسان حتى از این‌كه كودكى از كار زشت او مطلع شود خجالت مى‌كشد، اما از این‌كه خدا آن را دیده است خجالت نمى‌كشد! این بدان جهت است كه ما عظمت خدا را درك نكرده‌ایم.
ما باید از این حالت خود استغفار كنیم؛ استغفارى كه در دعاها و روایات ما «استغفار حیا» نامیده شده است. در دعاى پس از زیارت امام رضا(علیه السلام)مى‌خوانیم: اِنّى اَسْتَغْفِرُكَ اسْتِغْفارَ حیاء. اگر انسان گناه‌كار توجه كند به این‌كه خدا به زشتى كار او آگاه است، و از این‌رو خجالت بكشد و تصمیم بگیرد كه دیگر آن گناه را تكرار نكند، یكى از بهترین استغفارها را انجام داده است.
پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق
بحثى پیرامون حیا