وظیفه انسان در قبال نعمت‌هاى الهى
وظیفه ما در قبال نعمت‌هاى خدادادى چیست؟ انسان‌هایى كه از فطرت پاك برخوردارند، حتى خدمت بسیار كوچك دیگران را هرگز فراموش نمى‌كنند و همیشه خود را شرمنده آنان مى‌دانند. حالْ فطرت انسان چگونه قبول مى‌كند كه در برابر نعمت‌هاى بى‌شمار خداوندى در مقام شكر و حق‌شناسى برنیاید؟ اگر انسان همواره به نعمت‌هایى كه خداوند به او عطا كرده است توجه داشته باشد، هیچ‌گاه از یاد خدا غافل نمى‌شود. انسان اگر بداند كه حتى انجام همین تكالیف آسان نیز براى به كمال رسیدن و سعادت ابدى او است، همواره شكرگزار و مطیع اوامر و دستورات الهى خواهد بود. هر قدر انسان نسبت به این مسایل بیش‌تر بیندیشد، انگیزه بیش‌ترى براى عمل به دستورات اخلاقى پیدا مى‌كند.
بیاناتى كه حضرت امام جعفر صادق(علیه السلام) در این قسمت از این روایت شریف خطاب به عبداللّه بن جندب مى‌فرمایند، ناظر به همین مسایل است. آن حضرت در این فراز از سخنان خود با اشاره به این مطلب مى‌فرمایند، كسى كه خداوند دین حق را به او شناسانده و او را هدایت كرده و به رشد رسانیده و عقلى به او داده كه بتواند به وسیله آن نعمت‌هاى خدا را بشناسد و او را از علم و حكمت بهره‌مند ساخته تا بتواند كارهایش را با تدبیر انجام دهد؛ باید شكرگزار خدا باشد و درباره نعمت‌هاى خدا بیندیشد و كفران نعمت ننماید و همواره روح اطاعت از خدا و ترك گناه و معصیت در او وجود داشته باشد: وَالواجِبُ عَلى مَنْ وَهَبَ اللّهُ لَهُ الْهُدى و اَكْرَمَهُ بِالایمانِ و اَلْهَمَهُ رُشْدَهُ و رَكَّبَ فیهِ عقلا یَتَعَرَّفُ بِهِ نِعَمَهُ و آتاهُ عِلماً و حُكْماً یُدبِّرُ بِهِ اَمْرَ دینِهِ و دُنیاهُ اَنْ یوجِبَ عَلى نَفْسِهِ اَنْ یَشْكُرَ اللّهَ و لا یَكْفُرَهُ و اَنْ یَذْكُرَ اللّهَ و لایَنْساهُ و اَنْ یُطیعَ اللّهَ و لایَعْصیَهُ.
امام صادق(علیه السلام) در این بیان، به سه فضیلت اخلاقى اشاره مى‌كنند كه براى نیل به كمالات انسانى جنبه كلیدى دارند؛ یعنى با انجام دادن آنها، انسان به فضایل اخلاقى دیگر نیز دست مى‌یابد. اول، تقویت روحیه شكرگزارى و حق‌شناسى است. كسى كه نسبت به خدمت كوچك انسان‌هاى عادى حق‌شناسى مى‌كند، چگونه حاضر است از كنار نعمت‌هاى بى‌نهایت الهى بى‌تفاوت بگذرد؟! دوم این است كه انسان همیشه و در همه حال یاد خدا باشد. خُلق سوم نیز این است كه انسان نسبت به ولى‌نعمت خود فرمان‌بردار و مطیع بوده، مرتكب عصیان و گناه نشود.
حضرت در ادامه به بیان چگونگى متخلّق شدن انسان به این سه خُلق كلیدى مى‌پردازند و مى‌فرمایند:
پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق
خدا و آخرت، غایت افعال مؤمن