صفحه ١٦٨

شیعه مسح پا از روى كفش رابه خصوص در مواقع اضطرار و سرما جایز مى‌دانستند، در حالى كه شیعه از همان اوایل با این فتوا، كه به «مسح على الخُفّیْن» معروف است، مخالف بود. در مورد مُسكرات هم اختلافاتى بین شیعه و اهل سنت وجود داشت. البته مسلمانانِ غیرشیعه هم خوردن شراب را حرام مى‌دانستند، ولى در موارد مشتبه، مانند فُقّاع و آب‌جو، كه مُسكرِ بَیّن به شمارنمى‌آمدند، بین شیعه و اهل تسنن اختلاف وجود داشت؛ بسیارى از اهل سنت بر خلاف شیعه، استفاده از آنها را جایز و حلال مى‌دانستند. در آن زمان، مرسوم بود كه خرما و مویز را براى مدتى خیس مى‌كردند و سپس آب آن را كه مستى ضعیفى ایجاد مى‌كرد، مى‌نوشیدند. گویا اشاره حضرت در این روایت شریف به همین مسأله است كه موارد فوق نیز مُسكر و حرام بوده و شیعیان ما همان‌طور كه خمر را تحریم مى‌كنند و از شُرب آن اجتناب مىورزند، از سایر مُسكرات هم هرچند درجه اسكار آنها ضعیف باشد، مانند آب جو و مویز، استفاده نمى‌كنند. حضرت مى‌فرمایند: شیعتُنا لا یَأْكُلُونَ الْجِرّیَّ وَ لا یَمْسَحونَ عَلَى الخُفّیْنِ و یُحافِظونَ عَلَى الزَّوالِ و لا یَشْرَبونَ مُسْكِراً؛ شیعیان ما از خوردن مارماهى امتناع مىورزند، مسح على الخُفّین انجام نمى‌دهند، مواظب هستند كه نماز ظهر و نافله‌اش را درست انجام دهند و شرب خمر نمى‌كنند.
 
تعداد اندك شیعیان واقعى
پس از این‌كه حضرت ویژگى‌هاى شیعیان واقعى را برشمردند، ابن جندب از جا و مكان این‌گونه افراد سؤال مى‌كند. حضرت در پاسخ، با اشاره به آیه‌اى از قرآن، محل زندگى آنان را بالاى كوه‌ها و اطراف شهرها بیان مى‌كنند: قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداكَ فَاَیْنَ اَطْلُبُهُم؟ قال(علیه السلام): عَلى رؤوسِ الجِبالِ و اطرافِ المُدُنِ و اذا دَخَلْتَ مدینَةً فَسِلْ عَمَّنْ لایُجاوِرُهُمْ و لایُجاوِرونَهُ فَذلِكَ مُؤْمِنٌ كما قال اللّهُ "وَجاءَ مِن أَقْصَى الْمَدینَةِ رَجُلٌ یَسْعى" واللّهِ لَقَدْ كان حَبیبُ النَّجَّار وَحْدَهُ.
حضرت در زمانى این سخنان را بیان مى‌فرمایند كه حكومت نسبت به اهل بیت(علیهم السلام) و شیعیان، سخت‌گیرى‌هاى شدیدى روا مى‌داشت. خصوصاً در زمان بنى‌مروان، شیعیان سخت تحت فشار قرار داشتند؛ گاهى به اتهام تشیع، افراد را زندانى مى‌كردند، شكنجه مى‌دادند و حتى به طرز فجیعى به قتل مى‌رساندند. همین امر موجب شده بود تا شیعیان غالباً از حجاز به سایر مناطق، از جمله ایران مهاجرت نمایند. یكى از دلایل وجود مقبره امام‌زاده‌ها در مناطق كوهستانى و خصوصاً در شمال ایران، همین مسأله است. زیرا آنان براى در امان ماندن از