صفحه ٢١٢

از همان، هزینه زندگى خود و خانواده اش را تأمین کند، آن را به آزمایشگاه تبدیل نمى کند و هر روز بذر امتحان نشده اى را نمى افشاند تا ببیند جواب مى دهد یا نه؟ بلکه مشورت، سؤال، مطالعه و تفکّر مى کند و از تجارب دیگران استفاده مى نماید تا بذرى را انتخاب کند که مطمئن باشد ثمر مى دهد و بتواند از آب وزمینش استفاده بهینه کند.
امام کاظم (علیه السلام) در فراز سى و دوم روایت هشام به همین مطلب مهم اشاره دارد که انسان با این نیرو و امکانات و سرمایه محدود، به سراغ برنامه اى برود که احتمال بازدهى آن فراوان است و در این رابطه به پنج نکته، به عنوان مثال، اشاره کرده است، هرچند منحصر به آن ها نیست. مى فرماید :
اگر مى خواهى با کسى سخن بگویى و خبرى را برایش نقل کنى، سفره دلت را نزد هر کسى باز مکن، بلکه به سراغ کسى برو که سخنانت را باور مى کند و تو را تکذیب نمى نماید.
یا اگر خواهش و خواسته اى دارى، از کسى طلب کن که اطمینان دارى اجابت مى کند و در راه حل مشکلت گام برمى دارد، نه کسى که احتمال اجابت نمى دهى؛ بلکه اگر به او بگویى آبرویت مى رود.
به هنگام وعده دادن، به فکر زمان انجام دادن وعده ات باش، اگر توانایى عمل کردن به آن را ندارى، به دیگران وعده مده و بى حساب و کتاب با دیگران قرار نگذار که اعتماد مردم به تو از بین مى رود.
به چیزى که احتمال مى دهى به آن نمى رسى دلبسته مشو، چون به جز حرص و جوش و ناراحتى و از دست دادن بخشى از سرمایه عمر و جوانى و توان فکرى و جسمى، نتیجه اى درپى ندارد.
آخرین کلام این که براى کارى که به نتیجه آن امید ندارى، تلاش و فعالیّت نکن.
امام کاظم (علیه السلام) درحقیقت، درس تدبیر در امور و عاقبت نگرى مى دهد که قبل