صفحه ١٥٧

فطرى به خلود داشت ابليس براى سوء استفاده از اين موقعيّت، چنين وانمود كرد كه خلود و جاودانگى مورد علاقه شما به وسيله خوردن اين شجره تأمين مى شود. يعنى، شيطان با دادن اطلاع نادرست سعى داشت اين ميل فطرى جهت نايافته را به خواسته خود جهت دهد، و ما قبلا گفتيم: معرفت و شناخت درست يا نادرست مى توانند در جهت دهى صحيح و غير صحيح اين ميل تأثير داشته باشند. و مصداق شايسته يا ناشايسته اى براى اين ميل ارائه دهند.
بنابراين، از اين دو آيه به خوبى استفاده مى شود كه چنين ميلى، از آغاز خلقت، در نهاد آدم و فرزندانش قرار داده شده و ميل به خلود براى انسان يك ميل فطرى و نوعى خواهد بود. در بسيارى ديگر از آيات قرآن نيز كه مشوّق انسان به پذيرش راه آخرت است و تلاش بر اين است كه انسان به آن مسير كشانده، از دنيا زدگى برهانند، براى تأمين اين منظور دست به تدابيرى مى زند كه يكى از آنها مقايسه و سنجش دنيا با آخرت است. خداوند در اينگونه آيات دنيا را با آخرت مقايسه كرده و پس از آن، حكم مى كند كه آخرت از دوام و بقاى بيشترى برخوردار خواهد بود تا انسان از ميان آن دو، آخرت را برگزيند و دلبستگى بيش از حدّ به دنيا پيدا نكند.
استفاده از اين طريق، خود به خود، نشانه آن است كه بقا و جاودانگى، گم شده و خواسته فطرى انسان است و خداوند حكيم كه پرورش دهنده و مربّى انسان است و خود اين ميل را در نهاد او قرار داده و نسبت به آن آگاهى كامل دارد با معرفى و نشان دادن اين گم شده در واقع، مى خواهد اين ميل را در جهت صحيح و فطرى خود سوق دهد و به انسان مى گويد:
اى انسان تو كه به دنبال چيزى مى گردى كه بادوامتر و باقى تر و جاودانه باشد بايد دنبال زندگى آخرت بروى.
اگر چنين ميلى در انسان وجود نمى داشت و او نسبت به بقا و جاودانگى بى تفاوت و بى احساس بود، اين بيان و مقايسه فايده اى نداشت، احساس انسان را