صفحه ٢١

رابطه انسان با خود يعنى چه؟
در اين بخش، نخستين پرسشى كه مطرح مى شود و پاسخى درخور مى طلبد درباره عنوان اين بخش يعنى «رابطه انسان با خودش» خواهد بود. در تعبير «رابطه انسان با خود» ابهامى وجود دارد و معنى واقعى اينكه كسى با خودش رابطه داشته باشد مشخّص نيست؛ چراكه، رابطه معمولا بين دو موجود جداى از هم در نظر گرفته مى شود كه دو طرف رابطه را تشكيل مى دهند. پس اينكه مى گوئيم رابطه انسان با خودش چه معنى دارد و چگونه مى توان تصوّر كرد كه يك موجود دو طرف رابطه را داشته باشد؟
در پاسخ مى توان گفت: گرچه انسان يك موجود مشخّص است اما از آنجا كه روح مجرّد و بدن مادّى دارد و از اين دو حقيقت مختلف تركيب شده مى تواند دو طرف رابطه را تشكيل دهد. و بنابراين، منظور از رابطه انسان با خودش همان رابطه روح با بدن خواهد بود. و رابطه روح با بدن را در واقع مى شود گفت همان رابطه انسان است با خودش؛ چراكه، روح و بدن هيچيك بيگانه از خود انسان نيستند.
در ارتباط با اين پاسخ در توجيه رابطه انسان با خود بايد بگوئيم: گرچه اين پاسخ بخودى خود وجه صحيحى خواهد بود؛ ولى، نسبت به مشكلى كه ما داريم نمى تواند بيانگر دقيق عنوان و موضوع مورد بحث ما در اينجا باشد؛ زيرا، مسائلى كه ما در نظر داريم تحت عنوان رابطه انسان با خود مطرح كنيم از اين وسيعتر است و توجيه فوق گنجايش همه آنها را ندارد؛ يعنى، مسائل مربوط به رابطه انسان با