صفحه ١٥٣

ميل به بقا و جاودانگى
حبّ بقا لازمه طبيعى حبّ ذات است. از آنجا كه حبّ ذات از غرايز اصلى و تمايلات مسلّم انسان است و هر كسى بطور قطع خودش را دوست مى دارد، بقا و جاودانگى خود را نيز دوست خواهد داشت. زيرا خود دوستى به اين معنا نيست كه او وجود لحظه اى خود را دوست مى دارد ولى نسبت به آينده خويش هيچگونه احساسى ندارد، بلكه به اين معناست كه او وجود خود را در زمانهاى بعد و در هر زمان دوست مى دارد. انسان به شدت مشتاق آن است كه وجودش دوام داشته باشد و جاودانگى را طلب مى كند. بنابراين، بطور بديهى، طبيعى ترين اثرى كه بر حبّ ذات مترتّب مى شود حب، بقا و ميل به زندگى جاودانه است و هر انسانى بالفطرة و در نهاد خود اين غريزه را دارا خواهد بود. رابطه تنگاتنگ و ملازمه اين دو ميل تا حدّى است كه هيچ كس نمى تواند وجود حبّ ذات و خود دوستى را در انسان بپذيرد ولى ميل به بقا و جاودانگى را از او نفى كند.

خودشناسى و ميل به بقا
بايد توجّه داشت كه علم و معرفت در اينجا نيز در تعيين مصداق و جهت دهى ميل به بقا، نقشى اساسى دارد. يعنى، اگر انسان خودش را درست شناخت، حقيقت هستى و حقيقت حيات و زندگى خود را به خوبى دريافت، در اين صورت است كه اين گرايش هم جهت صحيح خود را پيدا مى كند و در غير اين صورت