8. شیاطین إنس و جنّ
همان گونه که اشاره شد، شیطان به هر موجود متمرّد و سرکش و نافرمانى اطلاق مى شود، و لذا در قرآن به انسان هاى سرکش و گمراه کننده، شیطان گفته شده و حتى قبل از شیطان اصلى، این شیاطین عنوان شده اند؛ مى فرماید: (وَکَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِىٍّ عَدُوّاً شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ یُوحِى بَعْضُهُمْ اِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُوراً وَلَوْ شَآءَ رَبُّکَ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَما یَفْتَرُونَ)؛ «این گونه دربرابر هر پیامبرى، دشمنى از شیاطین انس و جنّ قرار دادیم؛ آن ها براى اغفال مردم، به طور سرّى سخنان ظاهرفریب و بى اساس به یکدیگر القا مى کردند و اگر پروردگارت مى خواست، چنین نمى کردند (ولى ایمان اجبارى سودى ندارد)، بنابراین، آن ها و تهمت هایشان را به حال خود واگذار».(581)
از این آیه استفاده مى شود که کار اصلى شیطان هاى انس این است که سخنان فریبنده و گمراه کننده را در گوش این و آن مى گویند تا مردم را از پیامبران و آیین الهى دور سازند. و ازآیه فوق استفاده مى شود که این گروه از شیاطین اطراف همه پیغمبران بوده اند، چراکه آن ها دشمن کانون هاى هدایت بوده و هستند.
9. راه هاى گریز از شر شیطان
بدیهى است که هر کار نیکى مى تواند انسان را از شیطان دور سازد، ولى کارهاى نیک با هم تفاوت دارند، بعضى اثرش بیشتر از بعضى دیگر است. همان گونه که در آغاز این دعا در حدیثى از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) نقل کردیم، آن حضرت مى فرماید: «چند چیز است که اگر انسان آن ها را انجام دهد شیطان به کلى از او دور مى شود، مانند دورى مشرق از مغرب، ازجمله روزه، روى شیطان را سیاه مى کند و صدقه پشت او را مى شکند و دوستى به خاطر خدا