معارف بوک

مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغاوینَ)؛ «که بر بندگانم هیچ تسلطى نخواهى یافت؛ مگر گمراهانى که از تو پیروى مى کنند».(569)
و در سوره نحل، آیه 100 مى افزاید: (اِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ)؛ «سلطه او تنها بر کسانى است که او را سرپرست خود قرار داده اند و کسانى که او را شریک خدا در اطاعت و بندگى قرار مى دهند (و به فرمان شیطان گردن مى نهند)».
همان گونه که در آیه 22 سوره ابراهیم از قول خود شیطان نیز آمده است که در قیامت به پیروانش مى گوید: (وَما کانَ لِیَ عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ اِلاَّ أَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِى فَلا تَلُومُونِى وَلُومُوا أَنْفُسَکُمْ)؛ «من بر شما تسلّطى نداشتم، جز این که دعوتتان کردم و شما دعوت مرا پذیرفتید؛ بنابراین مرا سرزنش نکنید و خود را سرزنش کنید».
شیاطین انسانى نیز همین گونه در قیامت با پیروان خود سخن مى گویند. (وَما کانَ لَنا عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ کُنْتُمْ قَوْماً طَاغِینَ)؛ «ما هیچ گونه سلطه اى بر شما نداشتیم، بلکه شما خود گروهى طغیانگر بودید».(570)
به یقین اگر دعوت شیطان اجبارى بود، مجازات پیروانش هیچ گاه با عدالت خداوند سازگارى نداشت. در واقع شیطان یک ابزار امتحان است مانند سایر ابزارهاى امتحان و افراد مى توانند از امتحان خود در برابر او پیروز بیرون بیایند یا مردود شوند.

5. لشکریان شیطان و ذریّه او
همان گونه که در تفسیر این دعا گذشت، از آیات قرآن به خوبى استفاده مى شود که شیطان (ابلیس) تنها نیست، بلکه لشکریان، قوم و قبیله و حتى