در بحث «اخلاق در قرآن»، افعال اختيارى انسان كه محور اصلى و موضوع اساسى آن است، از يك سو، علل و عوامل گوناگون در ظهور و بروز آن نقش دارد و داراى منشأهاى مختلفى هستند: يعنى، بعضى از افعال انسان منشأ غريزى دارند، بعضى ديگر از رفتارهاى وى را تأثّرات روحى مانند: وحشت و اضطراب و غيره بوجود مى آورند، در بسيارى از موارد، تمايلات عالى و گرايشهاى فطرى و ويژه انسان، منشأ ظهور اعمال و رفتار خاصّى در انسان مى شوند و سر انجام، در پاره اى از موارد نيز رفتار انسان تحت تأثير عوامل احساسى و عاطفى شكل مى گيرند: اعم از احساسات و عواطف مثبت نظير انس و محبّت و احساسات و عواطف منفى مانند كينه و نفرت و مى توان آنها را بر اساس عوامل متفاوتشان و به چهار دسته متفاوت تقسيم نمود.
از سوى ديگر، رفتارهاى اختيارى انسان به لحاظ ديگرى نيز قابل تقسيم است؛ يعنى، به لحاظ اينكه داراى جهات مختلفى هستند و به موجودات مختلفى مربوط مى شوند نيز مى توان آنها را دسته بندى نمود.
در تنظيم بخش اخلاق شناسى از معارف قرآن، معظم له دسته بندى دوم را به عنوان چارچوب و ترتيب بحث برگزيده، رفتار اختيارى انسان را، به تناسب آنكه در چه رابطه اى انجام مى گيرد و به چه تعلق دارد، بر سه دسته كلّى تقسيم كرده اند: يكدسته، كارهائى است كه انسان در ارتباط با خدا انجام مى دهد. مثل توجّه به خدا، اميد به خدا، ايمان به خدا، خوف و خشوع از خدا و ... كه منشاء عبادت و بندگى در برابر خداوند مى شود.
دوّم رفتارهائى است كه اصالةً، به خود انسان مربوط مى شود هر چند كه ثانياً و بالعرض، باديگران نيز ارتباط پيدا كند و يا رابطه با خدا هم در آن ملحوظ شود.
سوّم كارهائى است كه انسان در ارتباط با ديگران انجام مى دهد و روابطى است كه با ديگران برقرار مى كند.
و بر اساس تقسيم بندى فوق، اخلاق در قرآن را در سه قسمت كلّى و زير سه عنوان كلّى: 1ـ اخلاق الهى 2ـ اخلاق فردى 3ـ اخلاق اجتماعى مطرح كرده اند.