صفحه ٢٣٦

شكل و كيفيّتى خاصّ يا بيش از اندازه، ارزش منفى پيدا كند.
البته همين جا لازم است يادآورى كنيم همانطور كه افراط و زياده روى در خوردن و آشاميدن زيانبار و داراى ارزش منفى است، تفريط و كم خورى بيش از اندازه نيز زيانبار است، به سلامتى انسان لطمه مى زند و شادابى و نشاط وى را تهديد خواهد كرد.
متأسّفانه بسيارى از جوانهايى كه پاك و مخلص هستند و دلشان مى خواهد سير معنوى داشته باشند و فضايل اخلاقى را كسب كنند، بدون مشورت با بزرگترها و افراد با تجربه، دست به كارهايى مى زنند كه سالها آنان را از سلامتى محروم خواهد كرد. و آنچنان به ضعف مبتلا مى شوند كه توان انجام بعضى واجبات را هم از دست مى دهند چه رسد به مستحبّات و از اينجاست كه اين كار نسنجيده و نپخته سبب خسران و زيانكارى آنان در دنيا و آخرت خواهد شد.
ارزش كم خورى در اين است كه انسان بتواند در تعالى روحى و معنوى اش موفّق تر باشد. پس بايد در حدّى باشد كه انسان را از ساير توفيقات محروم نسازد كه اگر از اين حدّ گذشت، مسلّماً نامطلوب و بى ارزش و يا حتى داراى ارزش منفى خواهد بود.
اين يكى از موارد خيلى روشن ارزش اعتدال و ميانه روى است كه بايد حتماً آن را رعايت كنيم. البته، مقدار خوراك، يك قاعده كلّى ندارد و به تناسب مزاجها و سنين مختلف و ديگر عواملى كه احياناً ممكن است در آن نقشى داشته باشند، در نوسان خواهد بود و هر كسى بايد شرايط خاصّ مزاجى خودش و اعتدال متناسب با آن را در نظر بگيرد و از افراط و تفريط نسبت به حدود و مقادير مورد نياز شخصى خود بپرهيزد.
ضمناً، توجّه به اين نكته هم لازم است كه گاهى ضرر كم خوردن براى جوان نيرومند به زودى آشكار نمى شود؛ ولى، به تدريج كه سنّ بالا مى رود و به ويژه به هنگام بهره بردارى از سالها زحمت تحصيل، ديگر قدرت از او سلب مى شود و نمى تواند خدمت چندان شايسته اى براى اسلام و مسلمين انجام دهد.