معارف بوک

مقام لطف و کرم الهى است و در بعضى از آیات قرآن به آن اشاره شده است: (وَما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَیَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ)؛ «هر مصیبتى به شما رسد به خاطر اعمالى است که انجام داده اید، و بسیارى را نیز عفو مى کند و از مجازات آن ها مى گذرد».(364)
جمله دوم اشاره به کسانى است که بعد از گناه در مقام عذرخواهى برمى آیند یا مى گویند: جاهل و نادان بودیم، یا اعتراف مى کنند که غلبه هواى نفس و وسوسه هاى شیطان آن ها را آلوده گناه کرده و یا حتى مى گویند که اعتماد به لطف و کرم خداوند سبب شده که از گناه پرهیز نکنند.
و جمله سوم اشاره به کسانى است که بعد از آلودگى به گناه توبه مى کنند و به سوى خدا بازمى گردند و رحمت خداوند نیز شامل آن ها مى شود و مشمول عفو او مى گردند.
خلاصه این که این بنده گنهکار، خود را با کسانى مقایسه مى کند که از او گنهکارتر بوده اند و مشمول لطف خدا شده اند؛ عرضه مى دارد: خدایا تو کسانى را که از من آلوده تر بوده اند عفو کرده اى، چگونه ممکن است مرا عفو نکنى؟ و این درواقع مقدمه اى است براى توبه هایى که در جمله هاى بعد آمده است.
آنگاه این بنده گنهکار بعد از آن همه مقدماتى که بیان کرد، در مقام توبه برمى آیدوعرضه مى دارد:«خداوندا!دراین جایگاهم به درگاهت توبه مى کنم،توبه کسى که از اعمالى که به آن اقدام کرده و از اندوخته هایى که فراهم ساخته بیمناک است و از حالتى که در آن قرار گرفته کاملاً شرمنده است»؛ (أَتُوبُ اِلَیْکَ فِی مَقَامِی هَذَا تَوْبَةَ نَادِمٍ عَلَى مَا فَرَطَ مِنْهُ، مُشْفِقٍ مِمَّا اجْتَمَعَ عَلَیْهِ، خَالِصِ الْحَیَاءِ مِمَّا وَقَعَ فِیهِ).
«فَرَط» (بر وزن فقط) به معناى پیشى گرفتن و مقدم شدن است و گاه در