معارف بوک

حقانيت فى‌الجمله همه اديان و مذاهب است. توضيح و تفصيل بيشتر اين مطلب در ضمن پرسش‌هاى بعدى خواهد آمد.
  ارزيابى پلوراليسم دينى در بُعد نظرى
كثرت‌گرايى دينى در بُعد نظرى يعنى چه؟ و آيا قابل پذيرش است؟
پاسخ: پلوراليسم دينى بطور اجمال و اختصار به معناى حقانيّت اديان متعدّد است اما بيان و تفسير اين مطلب در ضمن كلمات به سه نوع متفاوت مطرح شده است:
يكم: هيچ دينى باطل محض و يا حقّ مطلق نيست، بلكه هر دينى داراى آموزه‌هاى صحيح و آموزه‌هاى نادرست است.
دوم: حق و حقيقت واحد است و هر يك از اديان راهى به سوى آن حق واحد است.
سوم: قضاياى دينى از قبيل گزاره‌هاى غيرحسى‌اند؛ و اين گزاره‌ها يا اصولا بى‌معنا هستند و يا اگر هم معنايى داشته باشند قابل اثبات نيستند، بنابر اين همه در يك رديف‌اند و هر فردى هر دينى را بپسندد مى‌تواند اختيار كند.
توضيح تفسير اوّل
گويندگان اين نظر، حقيقت را مجموعه‌اى از اجزاء و عناصر مى‌دانند كه هر يك از بخش‌هاى آن، در يك دين و آيين پيدا مى‌شود. اينگونه نيست كه يك دين كاملا نادرست و باطل باشد و هيچ تعليم يا حكم صحيح و خوبى نداشته باشد، كمااينكه دينى كه هيچ آموزه نادرست و خلاف واقع نداشته باشد نيز نداريم. بسيارى از احكام مسيحيت در اسلام هم به گونه‌اى آمده است، لذا نمى‌توان گفت مسيحيت بطور كلى باطل است. همچنين اسلام در بسيارى از موارد با يهوديت موافق است، پس نمى‌توان گفت يهوديت يا اسلام تماماً مردود هستند.
وقتى خوبى‌ها و حقيقت‌ها در بين اديان پخش شده است، پس نمى‌توان گفت يك دين به طور كلى درست و دين ديگر نادرست است، بلكه بايد به همه اديان و مذاهب به يك اندازه احترام گذاشت و نيز مى‌توان بين مذاهب گزينش كرد. يعنى آموزه‌هايى از اديان را گرفت و تلفيقى از آن‌ها را پذيرفت؛ بخشى را از يهوديت بگيريم، بخشى را از اسلام و بخشى را هم از آيينى ديگر.