صفحه ٤٠٢

4- پرندگان، شعور و قدرت نطق دارند. «مَنْطِقَ الطَّيْرِ»
5- علم بر همه ى نعمت ها مقدّم است. اوّل «عُلِّمْنا» بعد «أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ»
6- علوم و امكانات خود را از خدا بدانيم، نه از خود. «عُلِّمْنا- أُوتِينا»
7- ايمان و توكّل، با داشتن امكانات، منافاتى ندارد. «وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ»
8- نعمت ها را از فضل او بدانيم نه از لياقت خود. «إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ»

سوره النمل، آيه 17

وَ حُشِرَ لِسُلَيْمانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُونَ «17»
و براى سليمان، سپاهيانش از جنّ و انس و پرنده گردآمدند، پس از تشتّت و بى نظمى بازداشته مى شدند (تا در ركابش باشند).

نكته ها:
كلمه ى «يُوزَعُونَ» از ماده ى «وزع» (بر وزن جمع) به معناى بازداشتن است و هرگاه اين تعبير در مورد لشكر به كار رود به اين معناست كه براى جلوگيرى از پراكندگى نيروها، ابتداى لشكر را نگه مى دارند تا بقيه ى افراد به لشكر ملحق شوند. «1» «ايزاع» يعنى تقسيم حكيمانه ى نيروها به صورتى كه هر يك در جاى خود قرار گيرند و در يك خط باشند. «2»
جنّ و پرنده كه در اين آيه ذكر شده، از باب مثال است وگرنه باد و ابر و چيزهاى ديگر نيز تحت فرمان سليمان بود.
قرآن كريم بارها از جنّ سخن به ميان آورده و يكى از سوره هاى آن به همين نام است. در اين جا به چند ويژگى آنها اشاره مى كنيم:
* جنّ، موجودى است باشعور ومخاطب پروردگار قرار مى گيرد. «يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ» «3»*
* بعضى از آنها مؤمن و بعضى كافرند. «وَ أَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ» «4»، «وَ أَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِكَ» «5»
* زن ومرد دارند، زاد وولد دارند وطبيعتاً شهوت دارند. «لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌّ» «6»*