صفحه ٢٨٠

11- تواضع بايد هم در عمل باشد، يَمْشُونَ ... هَوْناً، هم در كلام، «قالُوا سَلاماً» و هم در عبادت. «سُجَّداً وَ قِياماً»
12- با افراد نادان و فرومايه مجادله نكنيد. «قالُوا سَلاماً» (آنان سخنى در شأن خود مى گويند، ولى شما سخنى عالمانه و كريمانه بگوييد)
13- بهترين وقت عبادت، شب است و بين شب ونماز ومناجات، رابطه محكمى است. «يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ» (فضاى آرام، دورى از ريا، تمركز فكر، از بركات شب است)
14- شب زنده دارى و استمرار و تداوم عبادت، نشانه ى بندگان خاصّ خداوند است. (فعل مضارع «يَبِيتُونَ» نشانه ى استمرار است)
15- آنچه به عبادت ارزش مى دهد، اخلاص است. «لِرَبِّهِمْ»

سوره الفرقان، آيه 65 - 66

وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً «65»
آنان كه مى گويند: پروردگارا! عذاب جهنّم را از ما بازگردان كه عذاب آن دامنگير است.
إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً «66»
به درستى كه دوزخ، جايگاه و منزلگاه بدى است.

نكته ها:
كلمه ى «غرام» در اصل به معناى مصيبتى است كه انسان در برابر آن راه فرار ندارد و نوعى التزام وتعهّد بر دوش او قرار مى دهد كه در زبان فارسى به آن تاوان مى گويند. «1»
فكر نجات از آتش هم بايد از طريق عبادت باشد و هم از طريق ديگر اعمال نيك. حضرت على عليه السلام آن گاه كه اموالى را در راه خدا وقف مى كردند، در وقفنامه ى خود مى نوشتند: اين اموال را وقف كردم، تا بدين وسيله از آتش دوزخ درامان باشم وآتش دوزخ نيز از من دور باشد. «2»