صفحه ٢١٨

3- رسول خدا صلى الله عليه و آله گروهى را براى كارى اعزام فرمود، ولى آنان به سراغ كارهاى شخصى خود رفتند، و اين آيه در باره آنان نازل شد.
4- اين آيه در مورد مسلمانانى است كه مشغول كندن خندق بودند و براى سركشى به خانواده ى خود از پيامبر اجازه مى خواستند.
اجازه گرفتن از رهبر، نشانه ى ادب، تسليم، قانونمندى، عشق به رهبر و نظم و نظام است.
پيام ها:
1- حضور در كنار رهبرى، براى حل مشكلات، نشانه ى ايمان، و ترك آن نشانه ى نفاق يا ضعف ايمان است. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ ... كانُوا مَعَهُ عَلى  أَمْرٍ جامِعٍ 
2- در مسائل تشكيلاتى، كه بر اساس همفكرى و مشورت، تصميم گرفته مى شود، خودمحورى و خودمختارى ممنوع است. «عَلى  أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا»
3- در زندگى اجتماعى، وجود رهبر و پيروى از او لازم است. «عَلى  أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا»
4- ايمان بايد همراه با تسليم و اطاعت از رهبرى باشد. «لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ»
5- بايد نظام اجتماعى و كارهاى گروهى را ارج نهيم. «لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ»
6- بعضى مسائل را بايد سربسته گفت. «لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ»
7- رهبرى در اسلام، همراه با مصلحت انديشى و رحمت است. «فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ- وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ»
8- تصميم گيرى نهايى با رهبر است. «لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ» (پيامبر در مسائل جامعه، بر مردم ولايت دارد).
9- رهبر بايد در اعمال سياست هاى خود انعطاف پذير و واقع بين باشد. «فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ»
10- اذن پيامبر، كار را مجاز و حلال مى كند ولى نفسِ رها كردن كارهاى عمومى، نياز به استغفار دارد. فَأْذَنْ ... وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ 
11- طرح مسائل شخصى در هنگام اشتغال به كارهاى عمومى، گرچه با اجازه