صفحه ٨٣

زندگى ديگر سرمايه بزرگ اوست.
ديگر اين كه صحنه هاى معاد را در اين جهان در هر گوشه و كنار با چشم خود مى بينيد، همه سال در عالم گياهان صحنه رستاخيز تكرار مى شود، زمينهاى مرده را با نزول قطرات حياتبخش باران زنده مى كند، چنانكه در آيه 39 سوره فصلت مى فرمايد:
 «كسى كه اين زمينهاى مرده را زنده مى كند هم اوست كه مردگان را زنده مى كند»!
 (آيه 63)- زارع خداوند است يا شما؟! تا كنون چهار دليل از دلائل هفتگانه اى را كه در اين سوره براى معاد ذكر شده خوانده ايم. در اين آيه و آيات آينده به سه دليل ديگر كه هر كدام نمونه اى از قدرت بى پايان خدا در زندگى انسان است اشاره مى كند كه يكى مربوط به آفرينش دانه هاى غذائى و ديگرى «آب» و سومى «آتش» است، زيرا سه ركن اساسى زندگى انسان را اينها تشكيل مى دهد، دانه هاى گياهى مهمترين ماده غذائى انسان محسوب مى شود، و آب مهمترين مشروب، و آتش مهمترين وسيله براى اصلاح مواد غذائى و ساير امور زندگى است.
نخست مى فرمايد: «آيا هيچ در باره آنچه كشت مى كنيد انديشيده ايد»؟! (أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ).
 (آيه 64)- «آيا شما آن را مى رويانيد يا ما مى رويانيم»؟ (أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ).
آرى اين خداوند است كه در درون دانه، يك سلول زنده بسيار كوچك آفريده كه وقتى در محيط مساعد قرار گرفت در آغاز از مواد غذائى آماده در خود دانه استفاده مى كند، جوانه مى زند، و ريشه مى دواند، سپس با سرعت عجيبى از مواد غذائى زمين كمك مى گيرد و گاه از يك تخم صدها يا هزاران تخم بر مى خيزد.
 (آيه 65)- در اين آيه براى تأكيد روى اين مسأله كه انسان هيچ نقشى در مسأله نمو و رشد گياهان جز افشاندن دانه ندارد، مى افزايد: «هر گاه بخواهيم آن (زراعت) را مبدل به كاه درهم كوبيده مى كنيم (به گونه اى) كه تعجب كنيد»! (لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْناهُ حُطاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ).
آرى! مى توانيم تندباد سمومى بفرستيم كه آن را قبل از بستن دانه ها خشك