(آيه 11)- گردنه صعب العبور! به دنبال ذكر نعمتهاى بزرگى كه در آيات قبل آمده بود در اينجا بندگان ناسپاس را مورد ملامت و سرزنش قرار مى دهد كه چگونه با داشتن آن همه وسائل سعادت راه نجات را نپيموده اند.
نخست مى فرمايد: «ولى او (انسان ناسپاس) از آن گردنه مهم نگذشت» (فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ).
(آيه 12)- سپس مى فرمايد: «تو نمى دانى آن گردنه چيست»؟ (وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ).
(آيه 13)- «آزاد كردن برده اى» (فَكُّ رَقَبَةٍ).
(آيه 14)- «يا غذا دادن در روز گرسنگى» (أَوْ إِطْعامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ).
اين تعبير تأكيدى است بر اطعام گرسنگان در ايام قحطى و خشكسالى و مانند آن. براى اهميت اين موضوع، و الا اطعام گرسنگان هميشه از افضل اعمال بوده و هست.
(آيه 15)- «يتيمى از خويشاوندان» (يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ).
تأكيد روى يتيمان خويشاوند نيز به خاطر ملاحظه اولويتهاست، و گر نه همه يتيمان را بايد اطعام و نوازش نمود.
(آيه 16)- «يا مستمندى خاك نشين را» (أَوْ مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ).
به اين ترتيب اين گردنه صعب العبور؛ كه انسانهاى ناسپاس هرگز خود را براى گذشتن از آن آماده نكرده اند، مجموعه اى است از اعمال خير كه عمدتا بر محور خدمت به خلق و كمك به ضعيفان و ناتوانها دور مى زند، و نيز مجموعه اى از عقائد صحيح و خالص است كه در آيات بعد به آن اشاره شده.
و به راستى گذشتن از اين گردنه با توجه به علاقه شديدى كه غالب مردم به مال و ثروت دارند كار آسانى نيست.
در حديثى آمده است: امام على بن موسى الرضا عليه السّلام هنگامى كه مى خواست غذا بخورد دستور مى فرمود سينى بزرگى كنار سفره بگذارند، و از هر غذائى كه در سفره بود از بهترين آنها بر مى داشت و در آن سينى
برگزیده تفسیر نمونه جلد5
سوره بلد