معارف بوک

(آيه 15)- «هر چند (در ظاهر) براى خود عذرهائى بتراشد» (وَ لَوْ أَلْقى  مَعاذِيرَهُ).
اين آيات در حقيقت همان چيزى را مى گويد كه در آيات ديگر قرآن در باره گواهى اعضاى انسان بر اعمال او آمده است، مانند آيه 20 سوره فصّلت كه مى گويد:
 «گوشها و چشمها و پوستهاى تنشان به آنچه انجام مى دادند گواهى مى دهند».
بنابر اين، در آن دادگاه بزرگ قيامت بهترين گواه بر اعمال انسان، خود اوست، چرا كه او از همه بهتر از وضع خويشتن آگاه است.
اين آيات عالم دنيا را نيز شامل مى شود، در اينجا نيز مردم از حال خود آگاهند، هر چند گروهى با دروغ و پشت هم اندازى و ظاهر سازى و رياكارى چهره واقعى خويش را مكتوم مى دارند.
 (آيه 16)- جمع و حفظ قرآن بر عهده ماست! اين آيه و سه آيه بعد از آن به منزله جمله معترضه اى است كه گاه گوينده در لابه لاى سخن خويش مى آورد.
خداوند موقتا رشته سخن در باره قيامت و احوال مؤمنان و كافران را رها كرده، و تذكر فشرده اى به پيامبرش در باره قرآن مى دهد، مى فرمايد: «زبانت را به خاطر عجله براى خواندن آن [- قرآن ] حركت مده» (لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ).
در تفسير اين آيه، تفسير معروفى است كه از ابن عباس در كتب حديث و تفسير نقل شده است، و آن اين كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به خاطر عشق و علاقه شديدى كه به دريافت و حفظ قرآن داشت، هنگامى كه پيك وحى، آيات را بر او مى خواند، همراه او زبان خود را حركت مى داد و عجله مى كرد، خداوند او را نهى فرمود كه اين كار را مكن، خود ما آن را براى تو جمع مى كنيم.
 (آيه 17)- سپس مى افزايد: «چرا كه جمع كردن و خواندن آن بر عهده ماست»! و اين كار به وسيله پيك وحى انجام مى شود (إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ).
 (آيه 18)- «هر گاه آن را خوانديم، از خواندن آن پيروى كن» (فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ).