معارف بوک

انسانها يا اعمال آنهاست.
و به اين ترتيب بسيارى از تفاسير فوق درهم ادغام مى شود و در يك مجموعه با يك مفهوم وسيع خلاصه مى گردد و تضادى ميان آنها وجود ندارد.
چرا كه «شاهد» هرگونه گواه را شامل مى شود، و «مشهود» هر چيزى را كه بر آن گواهى مى دهند.
آرى! آسمان و ستارگان درخشان و برجهاى موزونش همگى نشانه نظم و حساب است و «يوم موعود» صحنه روشنى از حساب و كتاب، و شاهد و مشهود نيز وسيله اى است براى رسيدگى دقيق به اين حساب، وانگهى همه اين سوگندها براى آن است كه به شكنجه گران ظالم هشدار دهد اعمال آنها در مورد مؤمنان راستين همگى ثبت و ضبط، و براى روز موعود نگهدارى مى شود.
 (آيه 4)- مؤمنان در برابر كوره هاى آدم سوزى! قرآن بعد از اين سوگندها مى فرمايد: «مرگ بر شكنجه گران صاحب گودال» آتش (قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ).
 (آيه 5)- «آتشى عظيم و شعله ور» (النَّارِ ذاتِ الْوَقُودِ).
 (آيه 6)- «هنگامى كه در كنار آن نشسته بودند» (إِذْ هُمْ عَلَيْها قُعُودٌ).
 (آيه 7)- «و آنچه را با مؤمنان انجام مى دادند (با خونسردى و قساوت) تماشا مى كردند»! (وَ هُمْ عَلى  ما يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ).
اين گروه شكنجه گر خندقهاى بزرگى از آتش فراهم ساخته بودند، و مؤمنان را وادار مى كردند كه دست از ايمان خود بردارند، هنگامى كه با مقاومت آنان رو به رو مى شدند آنها را در اين كوره هاى آدم سوزى انداخته، به آتش مى كشيدند!
 (آيه 8)- سپس مى افزايد: «آنها (شكنجه گران) هيچ ايرادى بر مؤمنان نداشتند جز اين كه به خداوند عزيز و حميد ايمان آورده بودند»؟! (وَ ما نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ).
تعبير به «عزيز» (قدرتمند شكست ناپذير) و «حميد» (شايسته هرگونه ستايش و داراى هرگونه كمال) در حقيقت پاسخى است به جنايتهاى آنها،