شده، و زمينها صاف و مستوى مى شوند، چنانكه در آيه 106- 108 سوره طه آمده است: «از تو در باره كوهها سؤال مى كنند، بگو: پروردگارم آنها را برباد مى دهد، سپس زمين را صاف و هموار و بى آب و گياه رها مى سازد، به گونه اى كه هيچ پستى و بلندى در آن نمى بينى»!
(آيه 22)- بعد از پايان يافتن مرحله نخستين رستاخيز يعنى ويرانى جهان، مرحله دوم آغاز مى شود و انسانها همگى به زندگى باز مى گردند، و در دادگاه عدل الهى حاضر مى شوند «و (در آن هنگام) فرمان پروردگارت فرا رسد، و فرشتگان صف در صف حاضر شوند» (وَ جاءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا). و گرداگرد حاضران در محشر را مى گيرند و آماده اجراى فرمان حقند.
اين ترسيمى است از عظمت آن روز بزرگ و عدم توانائى انسان بر فرار از چنگال عدالت.
(آيه 23)- سپس مى افزايد: «و در آن روز جهنّم را حاضر مى كنند (آرى) در آن روز انسان متذكر مى شود، اما اين تذكر چه سودى براى او دارد» (وَ جِي ءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّكْرى ).
از اين تعبير استفاده مى شود كه جهنّم قابل حركت دادن است، و آن را به مجرمان نزديك مى كنند! همان گونه كه در مورد بهشت نيز در آيه 90 سوره شعرا مى خوانيم: «بهشت را به پرهيزكاران نزديك مى سازند»! در حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى خوانيم كه وقتى آيه فوق «وَ جِي ءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ» نازل شده رنگ چهره مباركش دگرگون گشت، اين حالت بر اصحاب گران آمد، بعضى به سراغ على عليه السّلام رفتند و ماجرا را بيان كردند.
على عليه السّلام آمد ميان دو شانه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را بوسيد و گفت: «اى رسول خدا! پدر و مادرم به فدايت باد، چه حادثه اى روى داده؟
فرمود: جبرئيل آمد و اين آيه را بر من تلاوت كرد.
على عليه السّلام مى گويد: عرض كردم: چگونه جهنّم را مى آورند؟
فرمود: هفتاد هزار فرشته آن را با هفتاد هزار مهار مى كشند و مى آورند! و آن
برگزیده تفسیر نمونه جلد5
سوره فجر