صفحه ٤٠٠

كه هر كدام از اين دو در زندگى انسان و ساير موجودات زنده اعم از حيوان و گياه نقش فوق العاده مهمى دارد. نه انسان بدون نور مى تواند زندگى كند كه همه بركات و روزيها و حس و حركت او وابسته به آن است و هم بدون ظلمت و زندگى او ممكن نيست كه رمز آرامش اوست.
 (آيه 30)- سپس از آسمان به زمين مى آيد، مى فرمايد: «و زمين را بعد از آن گسترش داد» (وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها).
منظور از «دحو الارض» اين است كه در آغاز تمام سطح زمين را آبهاى حاصل از بارانهاى سيلابى نخستين فرا گرفته بود اين آبها تدريجا در گودالهاى زمين جاى گرفتند و خشكيها از زير آب سر برآوردند و روز به روز گسترده تر شدند تا به وضع فعلى درآمد- و اين مسأله بعد از آفرينش زمين و آسمان روى داد.
 (آيه 31)- بعد از گسترش زمين و آماده شدن براى زندگى و حيات سخن از آب و گياه به ميان آورده، مى فرمايد: «و از آن، آب و چراگاهش را بيرون آورد» (أَخْرَجَ مِنْها ماءَها وَ مَرْعاها).
اين تعبير نشان مى دهد كه آب در لابلاى قشر نفوذ پذير زمين پنهان بود، سپس به صورت چشمه ها و نهرها جارى شد و حتى دريا و درياچه ها را تشكيل داد.
 (آيه 32)- ولى از آنجا كه عوامل مختلفى مى توانست آرامش زمين را بر هم زند- از جمله طوفانهاى عظيم و دائمى و ديگر جزر و مدهائى كه در پوسته زمين بر اثر جاذبه ماه و خورشيد و همچنين لرزه هايى كه بر اثر فشار مواد مذاب درونى رخ مى دهد- آن را به وسيله شبكه نيرومندى از كوهها كه سرتاسر روى زمين را فرا گرفته آرام كرد.
و لذا مى فرمايد: «و كوهها را ثابت و محكم نمود» (وَ الْجِبالَ أَرْساها).
 (آيه 33)- و در پايان مى فرمايد: «همه اينها براى بهره گيرى شما و چهارپايانتان است»! (مَتاعاً لَكُمْ وَ لِأَنْعامِكُمْ).
تا از مواهب حيات بهره گيريد و به غفلت نخوريد.