معارف بوک

اين همان چيزى است كه از آن به عنوان «وجدان اخلاقى» ياد مى كنند، در بعضى از انسانها بسيار قوى و نيرومند است و در بعضى بسيار ضعيف و ناتوان ولى به هر حال در هر انسانى وجود دارد.
3- «نفس مطمئنه» يعنى روح تكامل يافته اى كه به مرحله اطمينان رسيده، نفس سركش را رام كرده، و به مقام تقواى كامل و احساس مسؤوليت رسيده كه ديگر به آسانى لغزش براى او امكان پذير نيست.
به هر حال اين «نفس لوامه» چنانكه گفتيم رستاخيز كوچكى است در درون جان هر انسان كه بعد از انجام يك كار نيك يا بد، بلافاصله محكمه آن در درون جان تشكيل مى گردد و به حساب و كتاب او مى رسد.
اين دادگاه عجيب درونى شباهت عجيبى به دادگاه رستاخيز دارد:
1- قاضى و شاهد و مجرى حكم در حقيقت در اينجا يكى است همانطور كه در قيامت چنين است: «خداوندا! تو از اسرار پنهان و آشكار آگاهى و تو در ميان بندگانت قضاوت خواهى كرد» (زمر/ 46).
2- اين دادگاه وجدان توصيه و رشوه و پارتى و پرونده سازى رايج بشرى را نمى پذيرد، همانطور كه در باره دادگاه قيامت نيز مى خوانيم: «از آن روز بترسيد كه هيچ كس به جاى ديگرى مجازات نمى شود، و نه شفاعتى پذيرفته مى گردد، و نه فديه و رشوه اى، و نه يارى مى شوند» (بقره/ 48).
3- محكمه وجدان مهمترين و قطورترين پرونده ها را در كوتاهترين مدت رسيدگى كرده، حكم نهائى را صادر مى كند، همانطور كه در باره دادگاه رستاخيز نيز مى خوانيم: «خداوند حكم مى كند و حكم او رد و نقض نمى شود و حساب او سريع است» (رعد/ 41).
4- مجازات و كيفرش بر خلاف مجازاتهاى دادگاههاى رسمى اين جهان، نخستين جرقه هايش در اعماق دل و جان افروخته مى شود، و از آنجا به بيرون سرايت مى كند، نخست روح انسان را مى آزارد، سپس آثارش در جسم، و چهره آشكار مى شود، همانطور كه در باره دادگاه قيامت نيز مى خوانيم: «آتش برافروخته