صفحه ٢١٨

همیشه در مسائل شخصى است، در برابر کسى که انسان قدرت بر انتقام از او دارد، نه در مسائل اجتماعى و حقوق جامعه، حتى اگر گذشت در مسائل شخصى و حقوق فردى سبب جرأت طرف گردد در چنین مواردى نیز گذشت صحیح نیست.
 

 4 ـ ترک خشونت
 توسل به خشونت در حل مشکلات اجتماعى ـ  بخصوص مشکلات جهانى و بین المللى  ـ یکى از مهمترین عوامل تصادمها و کشمکشهاى سخت و حوادث خطرناک و ناگوار است.
   توسل به خشونت حس کینه توزى را در دلها برمى انگیزد و آتش انتقام را روشن مى سازد.
   توسل به خشونت نه تنها تأثیرى در تخفیف بحرانها و مشکلات ندارد، بلکه غالباً بحرانها را تشدید مى کند و بر حجم مشکلات مى افزاید و بسیارى از مشکلات دنیاى امروز نیز از همینجا ناشى مى گردد.
   توسل به خشونت هیچ گاه مقرون به صرفه نیست و دائماً به قیمت گزافى تمام مى شود و مرتکبین آن باید غرامت سنگینى به خاطر آن بپردازند.
   ولى این عمل با تمام عیوب و خطرات و عواقب شومى که دارد نخستین راهى است که به نظر هرکس براى حل مشکلات مى رسد.    دلیل آن هم این است که توسل به راههاى مسالمت آمیز و ترک خشونت جنبه عقلایى دارد و اِعمال خشونت جنبه احساساتى، و این را مى دانیم که رشد و تکامل عقلانى انسان آخرین مرحله رشد اوست در حالى که دوران تکامل