صفحه ١٨٩

متشکل و زنده و خوشبختى بوجود آورد.
   در حالى که اگر یک وحدت فکرى ریشه دار، افراد اجتماع را به هم مربوط سازد و پیوندهاى محکمى دلهاى آنها را به هم بپیوندد جامعه اى به تمام معنى واحد با همکارى وسیع و همه جانبه، با همبستگى و تفاهم کامل و دایمى تشکیل خواهد یافت.
 

    3 ـ رشد فکرى و اخلاقى کامل
  براى تشکیل چنین جامعه اى رشد فکرى کافى لازم است که با یک دید وسیع منافع ادغام همه جوامع انسانى را در چنان واحد بزرگى دریابند و نیز رشد اخلاقى کافى لازم است که نقاط اجتناب ناپذیر اختلاف را بخاطر توافق در نقاط مشترک تحمل کرده و هضم نمایند و خویش را با آن تطبیق دهند.
   البته موضوع اول یعنى ایمان به اینکه همکارى همه انسانها به سود همه است، زیاد دشوار نیست; ولى قسمت دوم یعنى هضم کردن نقاط اختلاف، چندان سهل و آسان نمى باشد.
   توضیح اینکه: درک این مسأله که اگر افراد بشر همه باهم در یک جامعه گِرد آیند مشکلات آنها کمتر و راه حل آن سهلتر خواهد بود چیز مشکلى نیست.
   چه اینکه در صورت پراکندگى و جدایى دائماً قسمت مهمى از فعالترین نیروهاى انسانى و اقتصادى آنها به هدر مى رود بسیار ممکن است که میزان نیروهاى به هدر رفته از نصف مجموع نیروها و امکانات آنها هم بیشتر