صفحه ١٤٦

سوءظن را به عنوان « غیبت با قلب » عنوان نموده اند.
   این بود قسمى از زیانهاى فردى سوءظن و بدبینى.

طرق مبارزه با سوءظن
در این بحث قبل از هرچیز اشکالى وجود دارد که باید به حل آن بپردازیم، و آن اینکه:
   موضوع « سوء ظن » غالباً یک امر اختیارى نیست که بتوان از آن خوددارى کرد بلکه در بیشتر اوقات بر اثر مشاهده یک منظره، یا شنیدن یک سخن، یا خطور یک خاطره به ذهن ( با سوابق خاص ذهنى درباره شخص مورد نظر ) گمان بدى بدون اختیار، به فکر انسان راه مى یابد، با این حال چگونه ممکن است این موضوع حرام و ممنوع باشد ؟
   روایت معروف:

« ثَلاثٌ لا یَسْلُمُ مِنْها اَحَدٌ: اَلطِّیَرَةُ وَالْحَسَدُ وَالظَّنُّ »(97)
سه چیز است که هیچ کس از آنها سالم نمى ماند: تفأل بد، حسد و بدگمانى.

نیز شاهد این معنى است.
   محققان براى حل این اشکال طرق مختلفى را پیموده اند:
   1 ـ بعضى معتقدند گمان بد بخودى خود ممنوع نیست; شاهد این مدعى را حدیث نبوى معروف مى دانند که مى فرماید: