صفحه ٨٨

این عمل، ( روحِ ) نفاق را، تا روزى که خدا را ملاقات کنند، در دلهایشان برقرار ساخت. این بخاطر آن است که از پیمان الهى تخلف جستند و بخاطر آن است که دروغ مى گفتند.
   2 ـ ابزار بسیارى از گناهان، دروغ است; افراد متقلب و مزوّر، دزد و خائن، کم فروش و محتکر، شیاد و پیمان شکن بدون دروغ دست و پایشان بسته مى شود و کارشان به بن بست مى کشد.
   3 ـ آدم حسود براى اِعمال حسد، آدم متکبر براى خودنمایى و خودفروشى، آدم متملق و چاپلوس براى رسیدن به هدف خود، افراد طماع و دنیا پرست براى نیل به مقصد خویش معمولا متوسل به دروغ مى شوند. با دروغ، محسود را در انظار مردم کوچک مى کنند; با دروغ، خود را بزرگ جلوه مى دهند; با دروغ، هزار گونه تملق مى گویند و براى اشباع روح طماع خود به هر درى مى زنند و به دروغ متوسل مى گردند.
   4 ـ کسى که مقیّد به راستگویى است ناچار است خود را در برابر بسیارى از گناهان محدود سازد، زیرا فکر مى کند اگر توضیحى درباره آن از او بخواهند باید راست بگوید و اگر راست بگوید مایه رسوایى است، پس چه بهتر که از آن اعمال بکلى چشم بپوشد. بنابراین تقید به همین صفت او را در مقابل بسیارى از گناهان بیمه مى کند.
   5 ـ بسیارى از دروغها خود منشأ دروغها یا گناهان دیگرى است، زیرا زیاد دیده شده افراد دروغگو براى توجیه مطالب خلاف خود دهها دروغ دیگر مى گویند، و یا براى جلوگیرى از فاش شدن دروغ خود دست به اعمال خلاف دیگرى مى زنند.