صفحه ٢٣٧

و با آنها به روشى که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن !
   در این دو آیه بحثهایى که عنوان « شیوه نیکو » و « احسن » نداشته باشد نهى شده است و منظور از « اَلَّتِی هِیَ اَحْسَنُ »
همان بحثهایى است که جنبه دلسوزى دارد و آمیخته با محبت و ادب و عطوفت است و هیچگونه اثر سوء یا منفى در طرف ایجاد نمى نماید.
    حتى در پاره اى موارد خداوند رسماً به پیامبرش (صلى الله علیه وآله وسلم) دستور مى دهد که در برابر پرخاشگریهاى مخالفان بکلى سکوت اختیار کند و مطلقاً وارد بحث ـ  بحثى که سرانجامش جدال و لجاجت است  ـ نشود:

( وَاِنْ جادَلُوکَ فَقُلِ اللهُ اَعْلَمُ بِما تَعْمَلُونَ )(172)
و اگر آنان با تو به جدال برخیزند، بگو: خدا از کارهایى که شما انجام مى دهید آگاهتر است.

   در احادیثى که از طرق عامه و خاصه رسیده، با تعبیرهاى گوناگون لطیفى که از روى یک سلسله نکات روانى پرده برمى دارد از این کار نهى شده است:

1 ـ قالَ النَّبِیُّ (صلى الله علیه وآله وسلم): « ذَرُوا الْمِراءَ فَاِنَّهُ لا تُفْهَمُ حِکْمَتُهُ وَلا تُؤْمَنُ فِتْنَتُهُ »(173)
از مجادله بپرهیزید زیرا حکمت آن فهمیده نمى شود و از فتنه آن ایمنى نیست !
2 ـ وَقالَ (صلى الله علیه وآله وسلم): « لایَسْتَکْمِلُ عَبْدٌ حَقِیقَةَ الاِْیمانِ حَتّى یَدَعَ الْمِراءَ