صفحه ١٤٠

دیگر از علل سوء ظن است، زیرا از این راه مى کوشد شریک جرمهایى براى خود درست کند و نسبت به دیگران گمان بد ببرد تا اعمال سوء خود را توجیه نماید و کم اثر و عادى جلوه دهد و بگوید تنها من نیستم که گرفتار چنین حالتى هستم.
4 ـ  سوء ظن ممکن است احیاناً از  تکبر و خودخواهى سرچشمه بگیرد، زیرا چنین کسانى میل دارند به هر صورت شده خود را برتر از دیگران بدانند و لذا سعى مى کنند در محیط فکر خود براى دیگران نقاط ضعفى بتراشند و با احتمالات گوناگون ارزش وجود آنها را پایین آورده و ارزش وجود خود را بالا ببرند.
5 ـ محیط تربیتى و تلقینهاى پدر و مادر و معلم نیز یکى از علل مهم بدبینى و سوء ظن است.
6 ـ معاشرت با افراد ناصالح نیز یکى از علل سوء ظن است زیرا ملاک قضاوتهاى کلى انسان غالباً استقراى ناقصى است که درباره افرادى که با آنها سر و کار دارد به عمل مى آورد، همانطور که قضاوتهاى اشخاص درباره اهل یک شهر یا یک دِه یا یک کشور و یک نژاد بر اساس افراد معینى که با آنها تماس داشته اند، مى باشد.
   اگر معاشران انسان افراد نادرستى باشند انسان طبعاً به همه مردم بدبین خواهد شد.
   در احادیث اسلامى نیز وارد شده: