صفحه ١٥٧

مانند پرستوها و لک لک ها، و در میان جانوران وحشى نیز یک دسته بعنوان « جانوران اجتماعى » مانند بسیارى از میمونها وجود دارند.
   زندگى اجتماعى این گونه حیوانات ممکن است در پاره اى از جهات، حتى از زندگى انسانها نیز پیشرفته تر باشد، مثلا در لانه زنبور عسل شاید حتّى یک بیکار و گرسنه وجود نداشته باشد، در حالى که در پیشرفته ترین کشورهاى صنعتى دنیا چنین نیست.
   طرز تقسیم کار و درآمد در میان آنها خیلى جالب و عجیب است و در محیطهاى انسانى کمتر نظیر دارد.
   ولى با اینهمه، زندگى اجتماعى آنها دو فرق اساسى دارد که بکلى آنها را از زندگى اجتماعى بشر جدا و دور مى سازد:
   الف ـ زندگى دسته جمعى حیوانات هرقدر هم عالى و تکامل یافته باشد محدود به قسمتهاى معینى است و تظاهرات زندگى اجتماعى آنها تنها در چند موضوع محدود مانند لانه، جمع آورى آذوقه، پرورش نوزاد و مانند اینها خلاصه مى شود، در حالى که تظاهرات زندگى اجتماعى در انسان فوق العاده زیاد و تقریباً نامحدود است و منحصر به یک یا چند موضوع نمى باشد.
   ب ـ زندگى اجتماعى حیوانات کاملا یکنواخت و بدون تغییر و تحول است، و بعبارت دیگر آنها همیشه در جا مى زنند، بطورى که مثلا لانه هاى زنبوران عسل امروز با لانه هاى متحجر شده زنبوران چند میلیون سال پیش که امروز کشف گردیده کاملا شبیه است، و این بخوبى گواهى مى دهد که در این چند میلیون سال مهندسى و بطور کلى قیافه زندگى آنها عوض