« اِنَّ اَفْضَلَ الْجِهادِ مَنْ جاهَدَ نَفْسَهُ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْهِ »(5)
برترین جهاد ، جهاد با هوسهاى سرکشى است که در درون سینه آدمى است .
این بیان بخوبى مى تواند منطق اسلام را در این مسأله حیاتى روشن سازد و پس از بررسى و مطالعه ، حقایق زیر از آن کشف مى گردد :
1 ـ در درون وجود انسان همیشه نیروهاى متضادى است که صورت یک صحنه جنگ را دارد و سرنوشت انسان بستگى به پیروزى یکى از این دو قسمت از نیروها دارد .
2 ـ این « جهاد » از این رو « جهاد اکبر » نامیده شده که یک جهاد ابدى و پایان ناپذیر است ، بعلاوه یک نبرد داخلى همیشه از یک نبرد خارجى خطرناک تر مى باشد ; و گذشته از اینها شکست در این جهاد نتیجه اى جز شقاوت و بدبختى ندارد ، در صورتى که شکست در جهاد معمولى ممکن است موجب کسب افتخار « شهادت » گردد . به عبارت دیگر ، جهاد با دشمن بیرونى هرگز شکست واقعى ندارد ، اما احتمال شکست در جهاد با نفس فراوان است .
3 ـ این جهاد با اینکه ناراحت کننده است ، رمز تکامل انسان مى باشد ، زیرا تکامل معمولا نتیجه تضادها و کشمکش قواى « نفى » و « اثبات » است ، و به همین جهت انسان تا در کوران حوادث قرار نگیرد و با مشکلات دست و پنجه نرم نکند ، ورزیده و آبدیده نمى شود ، همانطور که امیر مؤمنان