كه از عبادت جدا شد، مثل كسى است كه از آسمان سقوط كند؛ «فَكَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ السَّمَاءِ» بعلاوه كسانى هم كه به یقین رسیده اند، مانند: رسول خدا و امامان معصوم، لحظه اى دست از عبادت برنداشتند؛ بنابراین، مراد آیه بیان آثار عبادت است، نه تعیین محدوده ى عبادت كه راه كمال پایان ندارد.
149. انواع سجده(1025)
سجده سه نوع است:
الف) سجده ى عبادت كه مخصوص خداست مثل سجده ى نماز.
ب) سجده ى اطاعت، مثل سجده ى فرشتگان بر آدم كه براى اطاعت فرمان خداوند بود.
ج) سجده ى تحیّت، تكریم وتشكّر از خداوند، مثل سجده ى یعقوب بر عاقبت یوسف.
150. شب قدر(1026)
كلمه «قدر» در قرآن، در چند معنا به كار رفته است:
الف) مقام و منزلت. چنانكه مى فرماید: «وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ »(1027) آن گونه كه باید، مقام و منزلت الهى را نشناختند.
ب) تقدیر و سرنوشت. چنانكه مى فرماید: «جِئْتَ عَلَىٰ قَدَرٍ يَا مُوسَىٰ »(1028) اى موسى تو بنا بر تقدیر (الهى به این مكان مقدّس) آمده اى.
ج) تنگى و سختى. چنانكه مى فرماید: « وَمَن قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ...»(1029) كسى كه رزق و روزى بر او تنگ و سخت شود...
دو معناى اول در مورد «لیلة القدر» مناسب است، زیرا شب قدر، هم شب با منزلتى است و هم شب تقدیر و سرنوشت است.
هستى، حساب و كتاب و قدر و اندازه دارد. «وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ »(1030) هیچ چیز نیست مگر آنكه خزانه آن نزد ماست و جز به مقدار تعیین شده