ج) اعتراف به ارتكاب گناه. «فَاعْتَرَفُوا بِذَنبِهِمْ »
110. مواقف گوناگون قیامت(767)
در تمام قرآن، فقط همین یك آیه با جمله «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ كَفَرُوا » شروع شده و كافران را مورد خطاب قرار داده كه آنهم مربوط به قیامت است.
قیامت مواقف گوناگونى دارد:
1. در موقفى از قیامت اجازه عذرخواهى داده نمى شود. «لَا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ»(768)
2. در مواقف دیگر هم كه عذرخواهى مى كنند، پذیرفته نمى شود. « لَّا يَنفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ »(769)
3. در موقفى حتى اجازه سخن گفتن داده نمى شود.(770)
111. نمونه هایى از عذرخواهى در قیامت(771)
مجرمان در قیامت پشیمان شده و عذرخواهى مى كنند كه نمونه هایى از آن را در اینجا بیان مى كنیم:
1. گاهى به دروغ سوگند مى خورند: «وَاللَّهِ رَبِّنَا مَا كُنَّا مُشْرِكِينَ »(772) به خدا سوگند ما مشرك نبودیم. آرى یا به خاطر آن كه دروغ گویى جزء ذات آنان شده است و یا به گمان آن كه در آن روز مى توانند نجات یابند، سوگند دروغ یاد مى كنند ولى در هر صورت، در این سخن آنان نوعى عذرخواهى و پشیمانى است.
2. گاهى دیگران را مقصّر مى دانند: «رَبَّنَا هَٰؤُلَاءِ أَضَلُّونَا »(773) پروردگارا! (ما نمى خواستیم گمراه شویم) پیشینیان ما را گمراه كردند.
3. گاهى به اطاعت از بزرگان و پیشینیان: «إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءَنَا»(774) پروردگارا! ما به خاطر پیروى از بزرگانمان گرفتار شدیم.