مورچه است و یا به معناى ذرات سبك پراكنده در هوا. البته امروز به اتم نیز ذرّه مى گویند. ولى به هر حال مراد از آن كوچك ترین واحد وزن است.
در روایات مى خوانیم: مرد عربى وارد مسجد پیامبر اكرم شد و گفت: «علّمنى بما علمك اللّه» از آنچه خدا به تو یاد داده مرا یاد بده! حضرت شخصى را مأمور آموزش قرآن به او كردند. معلم براى او سوره اذا زلزلت... را خواند، همین كه به آیه «فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ...» رسید، مرد عرب گفت: «كفانى» مرا بس است و سپس رفت. پیامبر فرمود: «رجع فقیهاً»(812)
در سوره لقمان نیز، لقمان به فرزندش مى فرماید: اگر به اندازه وزن خردلى عمل نیك یا بد داشته باشى در دل سنگ یا در اوج آسمان یا در زمین باشد خداوند در قیامت براى حساب مى آورد. «يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِن تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ فَتَكُن فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ»(813)
گواهى و شهادت زمین در قیامت، بیانگر آن است كه در همین حال، زمین آگاهانه كارهاى ما را درك مى كند و در آن روز با فرمان و وحى الهى بازگو مى كند.
جناب آقاى حسان در دیوان خود، آیات سوره زلزال را این گونه به نظم در آورده است:
این زمین در آن زمان پر بلا ناگهان چون زلزلت زلزالها
از درونش اخرجت اثقالها با تعجب قال الانسان مالها
مردگان خیزند بر پا كلّهم تا همه مردم یروا اعمالهم
هر كه آرد ذرّةً خیراً یره یا كه آرد ذرّةً شرّاً یره
آن زمان خورشید تابان كوّرت كوههاى سخت و سنگین سُیّرت
آبها در كام دریا سجّرت آتش دوزخ به شدت سعّرت
چون در آن هنگام جنّت ازلفت خود بداند هركسى ما احضرت